Danismanimiz - Makina Kullanimi

Unutmayalım ki toprak da canlıdır. Her canlı gibi toprağın HAVAYA, NEME ve ISIYA ihtiyacı vardır Tekniğine uygun olarak işlenmemiş tarladan; istediğimiz verimi değil, sadece toprağın VERDİĞİ KADARINI alabiliriz. Toprağımızı tekniğine uygun olarak işlemek suretiyle ISI, NEM ve HAVALANMAYI sağlamanın yanı sıra, toprağın yapısının da düzeltilerek, bitki kök sisteminin gelişmesine ve yayılmasına uygun bir ORTAM hazırlanması da gerekmektedir.

Resim 31 :Taban taşı oluşmuş bir toprağın kesiti Kültür bitkilerinin büyümesi, olgunlaşması ve meyve verebilmesi için toprağın elverişli olması gerekir. Toprağı elverişli bir hale getirebilmek ise uygun bir TOPRAK İŞLEME ile mümkündür.

Resim 32 : Toprak işlemenin amaçlarını özetleyecek olursak; Tohum yatağını hazırlamak, style="LINE-HEIGHT: 150%;">Yabancı ot kontrolünü yapmak Toprak yüzeyindeki bitki artıkları, anız ve ahır gübresinin gömülmesini sağlamak, Tarlayı sulamaya hazırlamak ve erozyonu kontrol etmektir. Bu amaçları gerçekleştirebilmek için değişik yapıda birçok TOPRAK İŞLEME ALETİ geliştirilmiştir. Toprak işleme aletlerini şöyle sınıflandırabiliriz;

1. Sınıf Toprak İşleme Aletleri	2. Sınıf Toprak İşleme Aletleri	Alet Kombinasyonları
-Pulluklar -Çizeller -Dip kazanlar	-Kültüvatörler -Tırmıklar -Toprak frezeleri -Merdaneler -Diğer aletler

I. BİRİNCİ SINIF TOPRAK İŞLEME ALETLERİ

1. PULLUKLAR

Toprak işlemede en yaygın kullanılan alet pulluklardır. Pulluklar toprağı parçalar çevirerek devirir, gevşetir anız ve yabancı otları toprağa gömer.

Ülkemizde en çok kullanılanlar askılı pulluklardır. Bunları sıra ile inceleyelim.

ASKILI PULLUKLAR

Traktör hidrolik kollarına bağlanıp, askıda tutularak çekilen pulluklara askılı pulluklar denir.

ASKILI PULLUKLARIN FAYDALARI

Pulluk traktörün arkasına bağlandığı için patinaj önlenir, çeki gücü artar.

Taşınmaları kolaydır, havada taşındıkları için az aşınırlar.

Traktöre kısa bağlandığından sürümde dönüş kolaylaşır, yastık başları kısa olur.

Traktör iş verimini arttırır, zamandan kazandırır

Çekili pulluklardaki bir çok parça bunlarda yoktur.

ASKILI PULLUKLARIN ÇEŞİTLERİ

A-Kulaklı pulluklar

B-Döner kulaklı pulluklar

C-Diskli pulluklar

A-KULAKLI PULLUKLAR

Askılı pulluklar içerisinde en çok kullanılan kulaklı pulluklardır. Gövde ve sokların sayısı bir ile yirmi arasında değişir.

Resim 33 : Dört soklu kulaklı bir pulluk Esas parçaları: Bağlama kafası, çatı, çapraz mil, muylular, gövde ve uç demiri. Yardımcı Parçaları:
Ön gövdecik, köşe kesen, gübre gömücü, taş sigortası, kulak uzantısı

Resim 34 : Kulaklı pullukların toprağı işleyişi

PULLUKTAKİ ÖLÇÜLER

Pulluk parçalarından uç demirinin bağlanması çok önemlidir.

Bu bağlantıda iki pay vardır.

1. Alt kavrama payı

2. Yan kavrama payı

Düz bir yerde uç demirinin ucu ile taban demirinin arasındaki boşluğa alt kavrama payı denir. Alt kavrama payı az olursa pulluk toprağa batmaz, çok olursa pulluk toprağa dalmaya çalışır, derinlik ayarı güçleşir ve traktör zorlanır.

Pulluk gövdesi yan olarak düz bir yere konduğunda uç demiri ucunun taban demirinden işlenmemiş tarafa doğru biraz çıkıntılı bağlandığı görülür. Bu boşluğa yan kavrama payı denir.

Pulluğa yön verir ve dengeli çalışmasını sağlar.

Yan kavrama az olursa pulluk sürülmüş tarafa kaçar. Çok olursa, işlenmemiş tarafa kaçar.

Kulaklı Pulluklarda Aranılacak Özellikler

-Bağlantı yerlerinde boşluk olmamalıdır.

-Pulluğun boyu kısa olmalıdır.

-Çapraz mil ve muylular ayarlanabilir olmalıdır.

-Bağlama kafası yüksek ve üzerinde 3-5 bağlama deliği bulunmalıdır.

-Büyük ve çekilir pulluklarda son gövdede destek tekeri bulunmalıdır.

-Pulluktaki tüm ölçüler standartlara uygun olmalıdır.

Pulluğun Traktöre Bağlanması ve Sökülmesi

Pulluk traktöre bağlanırken önce ayarsız alt kol, sonra ayarlı kol, daha sonra üst bağlantı kolu bağlanır. Sökülürken ise bu işlemin tersi yapılır.

PULLUK AYARLARI

Atölye Ayarı:

Tarlaya gitmeden önce yapılması gereken ayardır.

Traktör çalıştırılır, pulluk kaldırılıp düz bir yere çekilir ve yere bırakılır bu durumda çok az ileri çekilir. Yan bağlantı kolları tekerleklerden eşit uzaklıkta ve tekerleğe değmeyecek şekilde ayarlanır.

-Birinci gövdenin taban demiri ile ikinci gövdenin uç demiri arası ölçülür.

-Traktör sağ arka tekerinin iç kenarından arkaya düz bir çizgi çizilir veya bu düzgün bir çıta da olabilir.

-Birinci gövdenin uç demiri ucu ile traktör sağ arka tekeri arası mesafenin; Birinci gövdenin taban demiri ile ikinci gövdenin uç demiri ucu arasında kalan mesafeden beş parmak kadar fazla olması sağlanır. Bu iş daha önce cıvataları gevşetilen aks mili bu ölçüye göre, sağa, sola kaydırılarak yapılır ve cıvatalar tekrar sıkıştırılır. Bu şekilde yapılan ayardan sonra traktör tekerleği tarlada çizi duvarını tırmalamaz ve dolayısıyla lastik daha az aşınır.

-Tarlaya giderken traktörün her iki yan tespit zincirleri gerdirilir. Daha sonra pulluk kaldırılarak, hidrolik düzen yolda taşıma durumuna getirilir. Tarlaya fazla sarsmadan ve çok hızlı olmamak üzere gidilir.

Tarla Ayarı:

-Tarlada, traktörün üzerindeki yol kilidi açılır.

-Pulluk yere indirilir.

-Traktörün hidrolik sistemi çeki durumuna alınır.

-Yan gerdirme zincirleri gevşetilir. Gevşetme alt bağlantı kolları tekerleklere 4-5 parmak kalıncaya kadar devam etmeli ve tekerlekler bağlantı kollarına değmemelidir.

-Pullukla ilk çizgi açılıp arka sağ tekerlek pulluk çizgisine girince pulluğun sağ-sol paralellik ayarı, ayarlı askı kollarından yapılır.

-Ön arka paralellik ayarı; pulluğun çatısı tarla düzeyinde ön ve arkada paralel olmalıdır. yani pulluk yere tam oturmalıdır. Bu ayar üst bağlantı kolundan yapılır.

-Derinlik ayarı; derinlik ayarı ikinci çizgiden sonra belirli bir gazda ve hızda yapılmalıdır. Derinlik ayarı hidrolik indirme kolu ile yapılır. İstenilen derinlik bulununca, hidrolik kolu tespit kelebeği ile belirlenir ve sabitleştirilir. Derinlik ayarı üst bağlantı kolu ile yapılmalıdır. Üst bağlantı kolu, pulluk çizide iken yere paralel veya traktöre doğru biraz eğik olmalıdır.

B-DÖNER KULAKLI PULLUKLAR

Aynı çiziden gidip gelerek düz sürüm yapan pulluklara döner kulaklı pulluklar denir.

Resim 35 : Döner kulaklı pulluklar

Özellikleri;

1. Düz sürüm yaptıklarından tarla yüzeyi düzgün bir şekilde sürülür.

2. Erozyon engellenir.

3. Dönüşlerde kısalıktan dolayı yakıt ve zaman tasarrufu sağlanır. Döner Kulaklı Pullukların Ayarı: Normal kulaklı pulluklarda olduğu gibidir.

C-DİSKLİ PULLUKLAR

İyi Yönleri: Toprakta dönerek çalıştıkları için engellere takılmazlar. Kesme işlemini diskin çevresi yapar, disk dönerken kendi kendine bilenir. Diskler bombeli olduğu için darbelere karşı daha çok dayanırlar. Diğer pulluklarda uç demiri kör ise taban sertliği yapar. Diskli pulluklarda bu söz konusu değildir.

Sakıncalı Yönleri: Kulaklı pullukta olduğu gibi iyi bir devirme ve kapama yapamaz. Toprağı şerit halinde bıraktığı için ağır ve yaş toprakları iyi parçalayamaz. Kendi kendine toprağa batar. Derinlik arttırmak için üzerine ağırlık bağlanmalıdır.
Çizi tabanı dalgalı olur.

Resim 36 : Üç gövdeli diskli bir pulluk

Ayarları

Derinlik ayarı, hidrolik kumanda kolundan yapılabildiği gibi üst bağlantı kolu uzatıp kısaltılarak da yapılabilir. İş genişliği ayarı, arka çizi tekerinin sağa-sola alınması ile gerçekleştirilir. Sağa alınırsa geniş, sola alınırsa dar sürüm yapılır. Ayrıca, diskin durumundan dolayı sahip olduğu açı ile gidiş yönüne göre sahip olduğu açı alet üzerinde değiştirilerek toprağın parçalanması artırılıp azaltılabilir.

Pullukların Bakımı

Diğer ekipmanlar gibi pulluklarda, kapalı bir yerde korunmalıdır. Açıkta güneş altında veya kapalı nemli yerlere konulmamalıdır. Bir tahta veya takoz üzerine alınmalıdır. İş mevsimi dışında uç demiri, kulak, taban demiri ve aks başları paslanmaya karşı muhakkak greslenmelidir. Uç demiri ile ökçe demiri aşınmışsa yenileriyle değiştirilmelidir. Gevşemiş cıvatalar, yaylı rondela konarak sıkılmalı ve eğilmiş çatı araları doğrultulmalıdır.

Pulluklarla İlgili Önemli Tavsiyeler

Alınacak pulluk traktörünüze uygun olmalıdır. Bunu biraz daha açıklarsak; traktörünüzün beygir gücüne göre pulluk 2-3 veya 4 soklu olmalıdır. Pulluğu traktör rahatlıkla zorlanmadan istenilen hızda çekebilmelidir. Pulluk ölçüleri traktör iz genişliğine ve hidrolik düzenine uygun olmalı, hidrolik kolayca kaldırılıp, indirilmelidir. Pulluk yapı itibariyle sağlam, bilhassa ön aks mili ve işleyici parçalardan uç demiri ve kulak, sertleştirilmiş çelikten olmalıdır. Pulluğun üst bağlantısında 2-5 delik olmalıdır. Tek delik pullukları traktörün hidroliği iyi kumanda edemez. Bu sebeple düzgün ve eşit derinlikte sürüm yapılmaz. Hatta sürümde güç ve yakıt sarfiyatı da artar. Pullukta işleyici gövde yani kulak şekli çalışacağı toprağın yapısına, cinsine, yapılan ziraat çeşidine uygun olmalıdır. Hiç olmazsa çevrede imal edilen ve çevre şartlarına göre uygun olanı tecrübe ile tespit edilmiş olmalıdır. Bunun içinde özel durumlar dışında yarı bükük veya orta dik kulak tipinde pulluk satın alınmalıdır. Pulluğun bir gövdedeki iş genişliği, traktörün arka tekerlek taban genişliğine uygun olmalıdır.

Sürüm Şekilleri ve Sürüm Tekniği

Kulaklı pulluklarla yapılan sürümlere tahtavari sürüm denilmektedir. Bu sürüm şeklinde iki değişik yöntem uygulanır.

- Birincisi balık sırtı sürüm şeklidir. İkincisi ise açık çizi sürüm şeklidir.

Balık sırtı sürüm şeklinde ilk çizgi tarlanın ortasından açılır ve parsel başlarında hep sağa dönülerek sürüme devam edilir. Sürüm bitişinde parselin ortasındaki ilk iki toprak şeridinin üst üste binmesinden dolayı balık sırtı biçiminde boydan boya bir tümsek meydana gelir.

- Açık çizi yönteminde ise ilk çizi parselin kenarından açılarak parsel başlarında daima sola dönülürse sonunda parselin ortasında kanal biçiminde açık bir çizi kalır.

- Kulaklı pulluklarda sürüm yapıldığında balık sırtı yönteminde tarlanın ortasında bir tümsek, açık çizi yönteminde ise tarlanın ortasında bir kanal meydana gelmektedir. Bu iki yöntemin sakıncalı yönlerini bir tarafa bırakıp iyi olan yönlerini birleştirmek suretiyle şu şekilde bir sürüm şekli uygulanabilir.

- Bu tekniğe göre orta boy tarlalar için en uygun parsel genişliği 60-70 adım (40 metre), büyük tarlalar için 110-120 adım (80 metre) kadar alınmalıdır.

- Sürüme başlamadan önce tarlada traktörün döneceği kadar yastık başı bırakılmalıdır.

Başlangıç çizgisinin açılması:

Traktör gergi zincirleri gergin olarak parsele girilir. Birinci gidişte pulluk yaklaşık beş parmak derinlikte sürüm yapabilecek şekilde üst bağlantı kolu uzatılır ve pulluk sola yatırılır. (Arka gövde ile sürüm yapılır). Birinci gidişten sonra sola dönülerek traktörün sol arka tekeri daha önce açılan çizide olmak üzere aynı ayarla geri dönülür. Meydana gelen kanal her yerde eşit derinlikte ve yaklaşık bir adım genişlikte olacaktır. Daha sonra bu başlangıç çizisi ikinci turda kapatılacaktır. Bunun için üst bağlantı kolu kısaltılır. Pulluk gövdesi tam yere paralel olmayacak şekilde biraz düzeltilir. Arka gövdenin sürüm derinliği yaklaşık on parmak kadar olmalıdır. Dönüşte ilk açılan kanal tamamen kapatılacaktır. Derinlik aynıdır. Bundan sonra istenilen derinliğe göre bu ayarla üçüncü kez gidilip dönülebilir. İstediğimiz toprak işleme derinliği elde edildiğinde pulluğun tüm ayarları yapılmalıdır.

Son çizinin bitirilmesi:

Tarlanın ya da parselin bitimine iki veya üç tur kaldığı zaman, sürüm derinliği bitişe doğru giderek azaltılır. Bu sırada başlangıç çizisinin açılmasının tersi olarak pulluk sağa yatırılarak sürüme devam edilir. Bitişten önceki gidişte derinlik sürüm derinliğinin yarısına kadar azaltılmalıdır.

Toprağın pullukla işlenmesinde dikkat edilmesi gereken önemli hususlar;

Son yıllarda tarımda yapılan araştırmalar göstermiştir ki; toprağı çok miktarda işlemek hem toprak açısından iyi neticeler vermemekte hem de ürün maliyetini artırmaktadır. O halde toprağın gereğinden fazla işlenmesi yanlıştır.

Ülkemiz çiftçilerinde eskiden beri süregelen yanlış bir intiba vardır. Toprağı ne kadar çok sürersen o kadar verim artar diye. Hatta çiftçilerimiz aralarında toprak işleme ile ilgili sohbetlerinde; tarlayı ikiledim, üçledim gibi ifadelerle yaptıkları sürüm sayılarını birbirlerine övünerek anlatırlardı.

Oysa artık yapılan bilimsel çalışmalar göstermektedir ki toprağı çok miktarda işlemek, çok fazla sürmek, hem toprağın verimliliği bakımından hem de ürün maliyeti bakımından zararlıdır.

Ülkemiz çiftçilerinin dünya piyasalarında rekabet edebilmeleri için ürün maliyetini düşürmeleri gerekmektedir. Bunun yolu da geleneksel tarımdan teknik tarıma geçmekle mümkündür. Toprak gereği kadar işlenmeli, fazla işlemeden kaçınmalıdır.

Sonuç olarak pulluğumuzu yerinde, zamanında ve yeteri kadar kullanmalıyız.

2. ÇİZELLER

Son yıllarda ülkemizde çok kullanılmaya başlanmışlardır. Toprağı devirmeden işlerler. Toprağı derin olarak çizdikleri için aynı zamanda dipkazanın görevini de yapmış olurlar. Bunun yanısıra pulluk kullanımını iyice azaltmışlardır. Çiftçilerimiz tarafından üç bacak, yedi bacak gibi ayak sayıları ile adlandırılırlar.

Resim 37 : Yedi ayaklı bir çizel

Özellikle pamuk yerlerinin hazırlanmasında çok kullanılmaktadırlar. Pulluğun kullanılmasını büyük ölçüde azaltmışlardır. Yapıları basittir. Bir çatı üzerine monte edilmiş çizici ayaklardan ibarettir.

Değişik ayak sayısına sahip çizeller vardır. İş verimleri pulluğa nazaran çok yüksektir. Bu bakımdan toprak işlemede maliyeti düşürürler ve zamandan tasarruf sağlarlar.

3. DİPKAZANLAR

Bazı toprak ve iklim şartlarında her yıl aynı derinlikte işlenen toprak katının hemen altında kalınlığı 8-10 cm. ye varan su geçirmez sert bir tabaka oluşur. Taban taşı denilen bu tabakanın oluşmasıyla toprakta suyun, alt katmanlarına sızması zorlaşır ve bitkinin kök gelişimini engeller. Dolayısıyla toprağa düşen yağmur ve kar sularının toprağın alt katlarında süzülmesini zorlaştırarak suyun toprak yüzeyinden akıp gitmesine ve erozyona sebep olur. Bu nedenle taban taşının belirli aralıklarla kırılması gerekir. Bu iş dipkazan denilen özel gövdeli pulluklarla yapılır. Bu aletin işleyici gövdesi dik ve sağlam bir payandaya bağlı kama biçiminde bir uç demirinden oluşur. Aletin iş genişliği sert tabakayı (taban taşını) kıracak şekilde olmalıdır. Bunu sağlamak için önceden sert tabakanın derinliği tespit edilmelidir. Dipkazan; belirli aralıklarla çekilmesi gerekiyorsa bir yönde çekildikten sonra, ikinci olarak önce çekilen doğrultunun dikine ve belirli aralıklarla çekilmelidir. Killi ağır topraklarda dipkazanın uç demirinin arkasına; gülle şeklinde yada silindir biçiminde bir parça bağlanarak toprak içerisinde hem sert tabakanın daha iyi patlatılması hem de belli bir derinlikte bu parçanın geçtiği yerde boşluklar oluşturularak toprağın havalandırılması ve suyun toprakta hareketi kolaylaştırılmış olur. Dipkazanın gövdesi değişik tiplerde olabilir. Bunların sabit ya da titreşimli olarak çalışan tipleri mevcuttur. Titreşimli olarak çalışanlar traktörün kuyruk milinden hareketle çalıştırılırlar. Sabit olanlar ise traktör arkasında belli bir derinlikte Toprağa batacak şekilde çekilerek çalıştırılmalıdır. Traktörün hidrolik sistemi, dipkazanla çalışırken, mutlaka çeki kontrol konumunda olmalı, dipkazanla çalışırken ön ağırlıklar takılmalıdır.

Resim 38 : Dipkazanın topraktaki etkisi

II. İKİNCİ SINIF TOPRAK İŞLEME ALETLERİ

1. KÜLTÜVATÖRLER

Kültüvatörler; toprağı yırtarak kabartmak, parçalamak, havalandırmak, yabancı otları kesip köklerini yüze çıkarmak, mineral gübreleri karıştırmak ve anız bozmak gibi amaçlarla kullanılırlar.

2. TIRMIKLAR

Tarla yüzeyini işlerler. En çok hafif ve orta ağırlıktaki topraklarda kullanılırlar. Tarla yüzeyini kabartır, kaymak tabakasını kırar, yabani otları söker ve tohum yatağının hazırlanmasını sağlarlar.

Resim 39 : Tırmıklar

Çeşitleri;

a) Dişli tırmıklar,

b) Yaylı tırmıklar,

c) Döner tırmıklar,

d) Diskli tırmıklar olmak üzere dört grupta toplanır. Her grubun değişik şekilleri vardır.

Diskli Tırmıklar (Diskarolar)

Diskleri ile toprağı keser, ufalar, aktarır ve karıştırırlar. Pullukla sürümden sonra, bilhassa ağır ve otlu tarlada kesekleri en iyi ufalayan alettir. Ayrıca çok otlu tarlada ve yeşil ot ekim nöbetinde otları ve yeşilliği parçalayıp toprağa karıştırırlar. Yalnız, toprak ve iklim şartlarına bağlı olarak erozyona yol açacak hallerde kullanılmamalıdır.

Resim 40 : Diskaro

Diskli tırmıkların bakım ve ayarı

Diskarolarda açı ayarı en uygun şekilde yapılmalıdır. Açıyı artırmak, traktörün çeki gücünü ve yakıt sarfiyatını artırır. Yapılan iş miktarı azalır. Rahat bir çalışma için normal bir ayar yapılmalıdır. Tarla koşulları, iş genişliği, iş derinliğine bağlı olarak saatte 6-10 km. hızla çekilmelidir. Diskaroların bakımı kolaydır. Çalışan disk yüzeyleri paslanmaya karşı greslenmeli, yatakları gresörlüklerine zaman zaman gres basılmalıdır. Kapalı yerlerde muhafaza edilmelidir.

3. TOPRAK FREZESİ

Bu aletin kullanma amaçlarını şöyle sıralayabiliriz;

- Toprağı yüzeysel olarak kabartır, ufalar ve karıştırır.

- Tarla yüzeyindeki otları ve sapları keser, toprağı homojen bir şekilde karıştırır.

- Pullukla işlenmiş toprağı da işler ve ekime hazır hale getirir. Özellikle bağ ve bahçe işlerinde çok kullanışlıdır.

- İkinci üründe toprağın hazırlanmasını, sapların toprağa karıştırılmasını sağlar.

Mibzerle ekim işlerinde ve özellikle kombinasyon olarak kullanılmakta, ayrıca şerit vari toprak işleme yapmaktadır.

Resim 41 : Freze

Aletin Kullanılması

Toprak frezeleri, traktörün kuyruk milinden hareket alır. Traktörlerle çekilme hızları, saatte 4-8 km arasında değişir. Toprak frezelerinde genel olarak düşük ilerleme hızında ufalama daha küçük parçalı, yüksek ilerleme hızında ufalanan toprak daha iri parçalıdır. Aynı zamanda bu ufalama bıçak milinin devri ile de ilgilidir. Bıçak milinin devri azaldıkça ufalama büyür, devir arttıkça ufalanan toprak daha küçük olarak parçalanır. Çekilme hızı ile bıçak milinin devri uygun bir şekilde ayarlanırsa, toprak yapısına göre istenilen ufalama sağlanabilir. Toprak frezelerinin iş genişlikleri sabittir. Yalnız bazı frezelerde, bıçak grupları sağa veya sola kaydırılabilir. Bahçelerde ağaç altları, freze sağa kaydırılmış olarak işlenir. Bazı toprak frezelerinde ufalama ayarı muhafaza saçının bıçaklara yaklaştırılıp, uzaklaştırılmasıyla yapılır. Saç bıçaklara yaklaştırıldıkça ufalama daha çok yapılır. Bakımları kolaydır. Hangar veya kapalı bir yerde takoz üzerinde muhafaza edilmeli, aşınan bıçaklar yenileri ile değiştirilmeli, eğilen bıçaklar doğrultulmalıdır. Dişli kutusuna uygun ve yeteri kadar dişli yağı konulmalıdır. Hareket kayışı olanlarda ise kayışlar sökülüp ve duvara asılarak muhafaza edilmelidir. Kuyruk milinden hareket veren şaft mafsalının gresörlüklerine de gres basılmalıdır.

Rototiller

Günümüzde, tek veya kombinasyon aleti şeklinde, teknik özellikleri ve kullanılışları diğer frezelerden daha üstün olan rototiller kullanılmaktadır. Her türlü toprakta rahatlıkla çalışmakta ve tohum yatağını en iyi şekilde hazırlamaktadırlar. Kuyruk milinden gelen hareket, dişli kutusuna ve oradan da istenilen devirde,bıçak miline verilmekte ve iyi bir şekilde toprağı işlemektedir.

4. MERDANELER
Toprak keseklerini parçalayıp ufalttıkdan sonra gevşek olan toprağı bastırarak toprakla tohumun temasını artırır ve dolayısıyla çimlenmeye yardım eder. Traktöre çekili ya da askılı olarak bağlanarak yüzücü pozisyonda çalışırlar.

Resim 42 : Merdane

Merdaneler;

· Düz merdaneler,

· Dalgalı merdaneler,

· Dip bastıran merdaneler,

olmak üzere üç grupta toplanırlar.

Düz merdaneler; toprak yüzeyinin bastırılmasında ve düzeltilmesinde kullanılırlar. Bu tip merdaneler düz silindir biçimindedirler. Dalgalı (halkalı) merdaneler; tarla işlerinde en çok kullanılan merdanelerdir. Toprağı bastırır, keseklerini ufalar ve yüzeyde 2-5 cm’lik ufalanmış toprak örtüsü oluşturur. Halkalı merdaneler halka şekillerine göre konik, yıldız, cambridge ve croskil şeklinde adlandırılırlar. Dip bastıran merdaneler; tarla yüzeyindeki derin pulluk çizgilerini yok eder, kesekleri ufalayıp, tarla yüzeyini düzgün bir hale getirirler.

Sürgüler

Sulu tarım arazilerinde toprağı fazla bastırmadan düzeltme işleminde kullanılırlar. Toprağın üst tarafındaki boşluklar ve kanalcıklar kırılır ve alttaki nemin buharlaşarak kaybolması önlenir. Sürgüler genellikle tahta ve demirden yapılırlar. Traktöre askılı ya da çekili bağlanıp, serbest yüzücü pozisyonda çekilerek çalışırlar.

III. ALET KOMBİNASYONLARI

Tohum yatağının hazırlanmasında, o andaki hava şartları ile tarlanın durumu etkili olmaktadır. Uygun bir tohum yatağı hazırlanırken, pullukla iyi işlenmiş bir tarlada, bir tırmık veya bir kültüvatör geçirmek yeterli olabilir. Hububat tarımında genel olarak, kültüvatör veya diskli tırmıkla tarla hazırlanır ve ekim yapılır. Değişik ve ağır toprak şartlarında bu aletlerin tek tek kullanılması yeterli olmaz. Zaman ve iş kaybı olduğu gibi masraf da artmış olur. Birde işletmede işler yoğunlaşmış ve traktöre diğer işlerde ihtiyaç varsa, toprak hazırlamaya fazla zaman ayrılmaz. Bu sebepler dolayısıyla bir defada ve mümkün olan en kısa sürede işi bitirmek için alet kombinasyonları geliştirilmiştir.Bunlar 2'li, 3'lü ve 4'lü şekilde olabilmektedir.

Resim 43 : Kombinasyon

Tırmık-kültüvatör, sivri uçlu tırmık-dönerli tırmık, kültüvatör-dişli tırmık, yaylı tırmık-dönerli tırmık gibi. Bunlardan başka; Pullukla sürümün arkasından freze ve döner tırmık beraberce çekilebildiği gibi sürüm yapılmadan direkt ekimde freze ve merdane ikilisi ekim makinesiyle beraber üçlü bir alet makine kombinasyonu oluşturulabilirler. Kombinasyon aletlerinin bakımı diğer aletler gibidir. Kapalı bir yerde korunmalı, nemli yerlere konulmamalıdır. Paslanmaya karşı greslenmeli, aşınmış ve kırılmış uçlar değiştirilmelidir. Tarlaya taşınmalarında daha dikkatli olmalı, taşıma kilidi kullanılmalı, yan zincirler gerdirilmelidir. Hızla gidilmeyip virajlarda dikkat edilmelidir.

    Bitki yetiştirmek ve üretmek amacıyla tohumun toprağa gömülmesine ekim denir. Ekimde çoğu zaman tohumlar kullanıldığı gibi yumrular (patates, soğan vb. gibi) ve sebze fideleri (tütün, domates vb. gibi) de kullanılır. İşte tohumların ekiminde kullanılan makinelere, ekim makineleri adı verilir.
I. EKİM MAKİNELERİ

Resim 52 : Mekanik ekim makinası

        Üretimin artırılması demek; birim alandan örneğin dekardan daha çok ürün elde etmek demektir. Bunun için birim alandaki bitki sayısının artırılması ve her bitkinin faydalanabileceği "Yaşama Alanının" küçültülmesi gerekir. Ancak bir bitkinin yaşama alanı ise istenildiği kadar küçültülemez. Çünkü her bitkinin gelişebilmesi için yeteri kadar ışık, hava, nem, sıcaklık ve besin maddelerini sağlayabilecek optimum bir yaşama alanına ihtiyacı vardır.

        Bitkiler arasındaki sıraların geniş olması halinde toprağı iyi gölgeleyemezler. Bu da yabancı otların büyümesine, toprağın kurumasına ve kaymak bağlamasına neden olmaktadır. Bu özelliklerden dolayı hububat vb. tohumlar dar sıralar halinde ekilmelidir.

Buna karşın geniş sıralı ekimde toprağın havalandırılması ve yabancı ot mücadelesini gerektiren bakım işleri makine ile kolayca yapılabilmelidir. Bu nedenle çapa bitkilerinin sıra arası geniş, sıra üzeri dar tutulur.

        İşte bu özelliklerden dolayı bitki yaşama alanı büyüklüğü bitki çeşidine göre değişmektedir

        Ekim normu ne demektir?

Birim alana ekilecek tohum miktarına ekim normu denir.

Ekim Normuna Etkili Faktörler Nelerdir?

        Ekim normuna; iklim şartları, bitki çeşidi, tohumluk özellikleri ve ekim metodu etki etmektedir.

Ekim metotları

        1. Serpme Ekim

        2. Sıraya Ekim

1. Serpme Ekim: Tohumun elle veya gübre serpme makineleri ile toprağa gelişi güzel saçılmasına denir. Bu metot sık ekilen yem bitkilerinin ekiminde veya makinelerin çalışmadığı dik yamaçlarda kullanılır.

Serpme ekimin bazı sakıncaları vardır. Bunlar;

        a) Birim alana atılan tohum miktarı değişir.

        b) Tohumların yaşama alanı büyüklükleri farklı olur.

        c) Tohumlar aynı derinlikte ekilmez.

        d) Tohumların çıkışları farklı zamanda olur.

        e) Olgunlaşma zamanları farklıdır.

        f) Verim düşük olur.

2. Sıraya Ekim: Tohumların ekim makinesiyle ekilmesidir.

Sıraya Ekimin Faydaları

        a) Tohumların çıkışları aynı zamanda olur.

        b) En uygun yaşama alanı sağlanır.

        c) Sıraya ekildiği için çapa ve mücadele işleri makine ile kolayca yapılabilir.

        d) Tohumlar aynı derinliğe ekilir.

        e) Olgunlaşma zamanı aynı olur.

Resim 53 : Sıraya ekim makinası

Sıraya Ekim Metotları

        a) Kesiksiz sıra metodu

        b) Bant ekim metodu

        c) Şerit şeklinde ekim metodu

        d) Dar sıra ekim metodu

        e) Çapraz ekim metodu

        f) Eşit aralıklı tek dane ekim metodu

        g) Küme ekim metodu

        Bugün yurdumuzda en çok kullanılan ekim metotları kesiksiz sıra metodu ile eşit aralıklı tek dane ekim metodudur.

Kesiksiz sıra metodu; Tohumlar toprağa 15-20 cm aralıklar halinde ekilir. Tohumlar sıralara kesiksiz olarak dökülür. Bu metot hububatta ve yem bitkilerinde çok uygulanır.

Eşit aralıklı tek dane ekim metodu; Ayçiçeği, mısır gibi bitkilerin sıra arası ve sıra üstü mesafeleri eşit olacak şekilde ekilmesidir.

Ekim İşinde Başarılı Olabilmek İçin

        1. Tohum yatağı iyi hazırlanmalı

        2. Topraktaki nemin uygun olduğu zaman ekim yapılmalı

        3. Tohum cinsine uygun ekim makinesi ve iyi ayarlanmış, tekniğine uygun ekim makinesi ile ekim yapılmalıdır.

Ekim makinesi seçerken şu hususlara dikkat edilmelidir.

        1. İşletmenin büyüklüğü

        2. İşletmede yetiştirilen bitkilerin çeşidi

        3. Ekim zamanının uzun veya kısa olması

        4. Eldeki traktör gücü

        5. Ekimle beraber gübreleme yapılıp yapılmayacağı

        6. Toprak yapısı

        7. Ekim metodu

İyi bir ekim makinesi şu özellikleri taşımalıdır

        1. Tohumu zedelememeli

        2. Ekim normuna göre ayarlanabilmeli

        3. Ekim derinliği ve sıra arası mesafesi ayarlanabilmeli

        4. Her ayaktan eşit tohum atılmalı

        5. Çeşitli irilikte tohumları ekebilmelidir

   Biz burada genelde bir ekim makinesinde bulunan tüm kısımları ortak olarak ele alıp inceleyeceğiz.

Resim 54 : Ekim makinasının parçaları

1. Tohum sandığı

Tohumların konulduğu yerdir. Genelde saçtan yapılır.

2. Ekici düzenler

        Ayarlanan miktarda tohumu tohum sandığından alarak tohum borusuna atar.

Resim 55 : Ekici düzen

3. Tohum boruları

        Tohumları ekici ayaklara ileten parçadır.

4. Gömücü ayaklar

        Toprakta istenilen derinlikte çizi açan parçalardır.

5. Hareket iletim düzenleri

Ekim makinesinin ekici düzenlerinin hareketi makinenin tekerinden alınır.

6. Markör (çizek)

Tarladaki dönüşlerden sonra ekime devam edilirken sıra aralarında ekilmemiş dar alanların kalması istenmez. Bu işi markör sayesinde yaparız. Traktörle gidişte markör iz bırakır, dönüşte biz bu izden gelerek arada ekilmemiş alan kalmasını önlemiş oluruz.

Resim 56 : Markör ayarı

7. Tohum kapatma düzeni

Gömücü ayağın açtığı çiziyi tohum döktükten sonra kapatan düzendir.

8. Kaldırma düzeni

Çekili tip ekim makinelerinde gömücü ayakları iş durumuna veya yol durumuna getiren düzenlerdir.

EKİM MAKİNESİNİN İŞE HAZIRLANMASI

Ekim makinesi ile ekim yapmadan önce şu hazırlıklar yapılır.

        1. Makinenin traktöre bağlanması

        2. Paralellik ayarı

        3. Sıra arası ayarı

        4. Sıra üzeri ayarı

        5. Derinlik ayarı

        6. Ekim normu ayarı

        7. Markör (çizek) ayarı

1. Makinenin traktöre bağlanması: Çekili tip ekim makinelerinin çeki oku traktör çeki kancasına takılarak bağlanır. Asma tip ekim makineleri de traktöre, 3 nokta askı düzeni (hidrolik) yardımıyla bağlanır.

2. Paralellik ayarı: Ekimin düzgünlüğü gömücü ayakların yere paralel olarak çalışmasıyla mümkündür. Bunun için sağ-sol paralellik ve ön-arka paralellik ayarları yapılır.

3. Sıra arası ayarı: İyi bir ekimde sıralar arası mesafeler birbirine eşit olmalıdır. Bu ayar gömücü ayakları kirişe bağlayan kelepçelerden yapılır.

4. Sıra üzeri ayarı: Tek dane ekim yapan makinelerde önemlidir. Aynı sıraya ekilen tohumların birbirine eşit mesafede ekilebilmesi için gereklidir.

5. Derinlik ayarı: Gömücü ayakların üzerine etki eden yay basıncının ayarlanmasıyla ekim derinliği ayarlanır. Yay baskısı artarsa derinlik artar, azalırsa derinlik azalır.

6. Ekim normu ayarı: Bu ayar her makineye göre değişmektedir. Bu yüzden makinenin bakım ve kullanma kitabını çok dikkatli okuyup ayarı yapılmalıdır.

7. Markör (çizek) ayarı: Traktörün tarlada gidiş ve dönüşleri arasında boşluk olmamasını `sağlayan markör, ekim makinesinin her iki yanına monte edilebilen bir parçanın ayarlanması ile yapılır.

Ekim Makinesiyle Ekim Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar

        1. Mümkün olduğunca düzgün sıralar halinde ekim yapılmalıdır.

        2. Ekim makinesinde tohum miktarı ile tohum akış düzeninde tıkanma olup olmadığı kontrol edilmelidir.

        3. Mümkün olduğu kadar aynı hızda gidilmelidir.

        4. Ekime ilk başlanıldığında tohumun yeterli derinlikte ekilip ekilmediği kontrol edilmelidir.

        5. Markörün doğru ayarlanıp ayarlanmadığı kontrol edilmelidir.

        6. Traktörün hidrolik düzeni yüzücü pozisyonda çalışılmalıdır.

        7. Depo tamamen boşalmadan doldurulmamalıdır.

Ekim Makinesinin Bakım ve Muhafazası

        1. Makine ile birlikte verilen bakım ve kullanma kitabı iyice okunmalı.

        2. Makinenin ayar düzenleri çalışır vaziyette olmalıdır.

        3. Yağlanması gereken yerler yağlanmalıdır.

        4. Zincir ve kayış gerginlikleri kontrol edilmelidir.

        5. Tekerlek havaları kontrol edilmelidir.

        6. Aşınmış parçalar değiştirilmelidir.

        7. Makine kapalı bir yerde muhafaza edilmelidir.

II. DİKİM MAKİNELERİ

Bazı bitkiler yumru, soğan, çelik, fide veya fidanla çoğaltılmaktadır. Böyle bitkilerin ekimi yerine dikimi söz konusudur. İnsan eliyle bu işlerin yapılması yorucu olup, zaman aldığından çeşitli makineler geliştirilmiştir. Dikim makineleri çoğaltılmak istenen bitkinin çeşidine göre isim alırlar. Örneğin:

        -Patates dikim makineleri

        -Fide dikim makineleri

        -Fidan dikim makineleri

        -Ağaç dikmek için çukur açma makineleri

1.   PATATES DİKİM MAKİNELERİ

        Patates bir çapa bitkisidir. Gelişme sırasında yapılacak çapalama ve boğaz doldurma ile söküm işlerinin kolay olabilmesi için dikim sırasında şu hususlara dikkat edilmelidir.

        - Sıra arası uzaklığı; dikim yapan traktörün iz genişliğinin yarısı kadar olacak şekilde 62,5-75 cm arasında değişir. Sonradan yapılacak bakım ve söküm işleri aynı traktörle yapılırsa tekerleri sıraların tam ortasına gelir. Sıralar arasının her yerde eşit olmasına dikkat edilmelidir. Sıralar arasındaki farklılık 2-3 cm’yi geçmemelidir.

Resim 57 : Patates dikim makinası çalışma düzeni

- Sıra üzeri uzaklığı; sıra arası, yumruların ağırlığı, yumruların sürme gözü sayısına bağlı olarak 25-38 cm arasında seçilir. Çok küçük yumrular için 20 cm, çok büyük yumrular için 45 cm de alınabilir. Bu uzaklığında her yerde eşit olmasına dikkat edilmelidir.

- Derinlik ve örtülen toprak tabakası kalınlığı; dikilen patateslerin bakımları sırasında zarar görmesini önleyecek, bununla beraber toprak ısısını iyi ayarlayabilecek şekilde seçilmelidir. Örtü tabakası ortalama 5 cm civarındadır. Derinlik ise patates yumrusunun üst kısmının tam toprak hizasına gelecek şekilde dikilmelidir. Sırtlara dikim metodu elle veya makine ile hasatta kolaylık sağlar. Bunun yanında anormal ısı değişmeleri ve nemin korunması açısından bazı sakıncaları vardır. Buna karşılık düz tarlaya dikimde bu mahzur kaldırılmakla beraber söküm zor olmaktadır.

Her türlü patates dikim makinesi dikim sırasında

        -Dikim çizilerinin açılması

        -Yumruların bırakılması

        -Yumruların örtülmesi

işlemlerini bir arada yapar.

2. PATATES DİKİM MAKİNELERİ ÇEŞİTLERİ

a)Basit patates dikim makineleri

b)Otomatik patates dikim makineleri

a)Basit Patates Dikim Makineleri

Resim 58 : Basit patates dikim makinası

1. Bağlantı

2. Destek tekeri

3. Çizi açıcı

4. Dikici organ

5. Kapatıcı

6. Çizek

7. Sinyal veya hareket

    tekeri

8. Oturarak

9. Depo

        Genellikle daha küçük çapta alanlar için kullanılır. Kullanılan yumruların filizlendirilmiş olmaları gerekir. İki veya daha fazla sıralı olabilirler. Bu makineleri çeken traktörlerin lastik genişlikleri 25 cm’den büyük, traktör iz genişlikleri 125 cm’den küçük olmalıdır.

b)Otomatik Patates Dikim Makineleri

Resim 59 : Otomatik patates dikim makinası

1. Bağlantı

2. Dikici organ

3. Çizek

4. Çizi açıcı

5. Destek ve çizi açıcı

6. Kapatıcı

        Bu tip makineler büyük alanların dikiminde kullanılırlar. Dikim için yumruların seçimi, makineye doldurma ve traktör sürücüsü dışında insan gücüne gerek yoktur. 2-4-6-8 sıralı olabilirler.

3. PATATES DİKİM MAKİNELERİNİN PARÇALARI

a) Çizi Açıcı

        Dikilecek yumrular için toprakta çizi açmakla görevlidir. Açılan çiziler patatesleri alacak şekilde ve eşit derinlikte olmalıdır. Yapılan araştırmalar hafif ve orta topraklar için en uygun çizi genişliğinin 10 cm, derinliğinin 8 cm olduğunu ortaya koymuştur. Çizi açıcılar, balta veya çapa şeklinde olabilir.

b) Depo

        Dikilecek patatesleri taşıyan organdır. Altta çıkış yeri bulunur. Büyüklükleri 700-900 metre uzunluktaki gidiş yolu için ünite başına 120 kg. patates alacak şekildedir. Doldurma kolaylığı için yerden yüksekliği iyi seçilmelidir.

c) Dikici Organ

        Basit dikim makinelerinde kullanılan dikici organlar, dikim borusu ve ses sinyali bölmeli, düşey ve yatay tamburlu, kepçeli zincirli olarak 3 gruba ayrılır. Otomatik patates dikim makinelerinde kepçeli zincir, kepçeli çark ve pensli düzenler kullanılır.

Basit dikim makinelerinde her sıra gidiş hızı 1,5-3,6 km/h arasında olduğundan 100-130 yumru atacak şekildedir. Otomatik makinelerde sıra üzerine bağlı olarak 5,4-16,2 km/h hızla gidildiğinde dakikada 200-600 yumru atılır.

d)Besleme Düzeni

        Otomatik patates dikim makinelerinde bulunur. Arada boş kalan kepçelerin doldurulmasını sağlar.

e)Kapatıcılar

        Çiziye düşen yumruları toprakla örten organlardır. Gidiş yönüne eğimli iç bükey disk kulakçık, özel sıyırgı demiri veya tırmık şeklinde olabilir.

f)Destek Tekeri

        Makine ağırlığını üzerinde taşıyarak dikim derinliğinin her yerde eşit olmasını sağlarlar.

g) Hareket Düzeni

        Patates dikim makinelerinin birçoğunda destek tekerleri aynı zamanda hareket iletim tekerleridir. Genellikle hareket iletim düzeninde transmisyon oranı değiştirilerek sıra üzeri ayarlanabilmektedir.

IV.FİDE DİKİM MAKİNELERİ

        Patlıcan, biber, lahana, domates gibi bazı sebzeler ve tütün önceden sera ve yastıklarda yetiştirilerek fidelerle çoğaltılır. Fide dikim makineleri ile fide dikiminde şu işlemler sırayla yapılır.

        -Sıralar çizilir

        -Çukurlar açılır

        -Fideler yerleştirilir

        -Kökleri toprakla bastırılır.

        -Can suyu verilir, bastırılır

-Gübre veya can suyu verilerek, bastırılır.

   Bu sayılan işlerin elle yapılması zaman alıcı ve yorucu bir iştir. Ayrıca istenildiği gibi bir dikim yapılamaz. Bitki kökleri yukarı dönük olur, gelişme gecikir, tutma yüzdeleri düşer. Fide dikimi, makineyle yapılırsa bu sayılan işler zamanında yapılabilir ve tasarruf sağlanır.

Resim 60 : Elle ve gübrelemeli makine ile dikilmiş fideler

1. FİDE DİKİM MAKİNELERİNDEN İSTENEN ÖZELLİKLER

        -Fideler zedelenmemeli

        -Toprağa dikey olarak yerleştirilmeli

        -İstenilen derinliğe dikilebilmeli (20 cm’ye kadar)

        -Sıra üzeri 12-100 cm arasında ayarlanabilmeli

        -Bastırma 0,3 kg’lık bir kuvvetle çekilebilecek şekilde olmalıdır. Daha gevşek olursa hava alarak kuruyabilir.

        -Fideler en az % 95 oranında tutmalıdır.

2. FİDE DİKİM MAKİNELERİNİN PARÇALARI

Resim 61 : Fide dikim makinasının genel görünüşü,traktöre bağlanması ve parçaları

1. Traktör                                       7. Dikici üniteler

2. Gübre deposu ve gübre boruları      a. Çizi açıcı     b. Diskler

3. Bağlantı kirişi                               c. Bastırıcılar   d. Sıyırıcı çubuklar

4. Traktöre bağlantı düzeni                 e. Oturak

5. Fide tablası                                 8. Dikilen fideler

6. Çizek

Fide dikim makineleri 2-6 sıralı olarak yapılırlar. Fideler, dikim organına elle verildiği için çalışma hızları çok düşüktür (1 km/h altında). Çok sıralı makinelerde üniteler bir kirişe mafsallı olarak bağlanır.

a)Çizi açıcılar
b)Fide dikim organı

Resim 62 : Esnek diskli dikim organının çalışması

1. Fideler veriliyor

2. Fideler yatay durumda ve kıstırılmış

3. Dikilmek üzere olan fide

a. Çizi açıcı                              e. Tutucu

b. Esnek diskler                        f. Oturak

c. Bastırıcı ve hareket tekerleri   g. Disk hareket dişlileri

            d. İşaret                                   h. Kapatıcı çubuklar

c) Baskı tekerlekleri ve sıyırıcı çubukları

d) Sulama ve Gübreleme Ünitesi

        Can suyunu veya dikim sırasında gübreleme yapılmak isteniyorsa gübreyi taşırlar. Dikim sırasında disklerin toprağa bıraktığı fideler can suyu ve gübreyle sulanır ve gübrelenir.

Resim 63 : Gübre dağıtma düzeni

1. Bağlantı çatısı üst kısmı                   7. Bağlantı noktaları (traktöre)

2. Bağlantı çatısı alt kısmı                   8. Hareket iletme kolu

3. Bağlantı laması                               9. Hareket tekeri

4. Gübre atıcı çubuk                            10. Gübre çıkış noktası

5. Borular                                           11. Gübre ayar sürgüsü

6. Boruların alt kısmı

e) Fide Tablası ve İşçi Oturağı

        Fide dikim makineleriyle dakikada 40-50 fide dikilebilir. Kullanılan traktörlerde düşük vites kademeleri bulunmalıdır. Her sıra için makine ağırlığı 100-120 kg. dır.

V.       FİDAN DİKME MAKİNELERİ

        Fidanların elle dikimi zor ve zahmetli olduğundan fidan dikme makineleri geliştirilmiştir.

Fidan dikme makineleri 1-2 yıllık fidanları önceden hazırlanmış topraklara 30 cm. derinliğe kadar dikebilirler.
        Fidan dikme makineleri genellikle iki taşıma tekerleği üzerine bindirilen çatı, çeki düzeni fidan kutuları, işçi oturma yeri, hendek açma gövdesi, baskı tekerleri, toprağı düzeltme parçası, otomatik kaldırma ve derinlik ayar düzenlerinden oluşur.

Resim 64 : Fidan dikme makinası

1. Ok

2. Derinlik ayarı                     5. Kabartıcı tırmıklar

3. Açma demiri                       6. Oturak

4. Baskı tekerlekleri               7. Fidan kutusu kolu

        Çalışma sırasında açma demiri 12 cm. genişliğinde bir hendek açar. Üzerinde bulunan kanatlar fidan dikilinceye kadar hendeğin yan duvarlarını tutarak yıkılmayı önler. Gövdenin sağında ve solunda oturan işçiler sıra ile birer fidanı alarak yan kanatların arkasından hendeğe sokarlar ve köklere toprak yıkılıncaya kadar ucundan tutarlar.

V.ÇUKUR AÇMA MAKİNELERİ (TOPRAK BURGUSU)

        Çukur açma makineleri meyve ve orman ağaçları dikiminde kullanıldığı gibi çeşitli çit ve bağ direklerinin dikilmesi için gerekli çukur açma ve bağ çubukları dikiminde kullanılır. Elle çukur açmaya göre iş kapasiteleri yüksektir. Fidanın çeşit ve büyüklüğüne göre açılacak çukurların çapları 20-100 cm. arasında değişir. Maksimum derinliği 100 cm. kadardır.
Çoğunlukla traktör kuyruk milinden hareket alacak şekilde yapılırlar.

Resim 65 : Kuyruk milinden hareketli asma tip çukur açma makinası

Bitki korumanın amacı, bitkilere zarar veren böcek, mantar ve yabancı otları öldürerek, virüslerin neden olduğu hastalıkları yok ederek bol ve kaliteli bir ürün alınmasını sağlamaktır. Bitki koruma makinelerinin görevi de; mantarlar, böcekler, diğer hayvani zararlılar ve yabancı otların mücadelesinde kullanılan kimyasal mücadele ilaçlarını tekdüze olarak bitkilere veya toprağa dağıtmaktır.

BİTKİ KORUMA ALET VE MAKİNE ÇEŞİTLERİ

Tarla ve bahçe ilaçlamalarında kullanılan bitki koruma aletlerini şu şekilde sınıflandırmak mümkündür:

a)Tarla Pülverizatörleri

Çekilir tip,

*Bindirmeli tip (Bir alet taşıyıcıya, traktör önüne veya arkasına bindirilmiş)

b)Kendi yürür atomizatör veya pülverizatörler

c)Sırtta taşınır el komutalı pülverizatörler

d)Sırtta taşınır motorlu pülverizatör, atomizatör ve tozlayıcılar

e)Tohum ilaçlayıcılar

Konunun geniş olması nedeniyle bu bölümde yalnızca tarla pülverizatörlerine yer verilmiştir.

Tarla Pülverizatörleri

Pülverizatörlerin görevi, sıvı ilacı devamlı aynı konsantrasyonda ve eşit basınç altında ileterek bitki koruma işlemini mümkün kılmaktır.

Pülverizatörlerin Çalışma Prensibi:

Püskürtme sıvısı depo içindeki bir karıştırıcı tarafından karıştırılır ve kuyruk milinden hareket alan bir pompa tarafından ilaçlama borularına oradan da memelere basınçla gönderilerek tarlaya püskürtülür.

Parçaları

Depo

Bu gün en kullanışlı depo malzemesi plastik ve benzeri malzemelerdir. Bunlar hafif, direnci fazla uzun ömürlü ve temizlenmeleri kolaydır.

Karıştırıcı
Çeşitli ilaçları su ile karıştırmak ve ilaçlamanın devamı süresince karışımı istenen sabit konsantrasyonda tutabilmek için gereklidir.

Resim 74 : Hidrolik karıştırıcılar

Filtreler

Pülverizatörlerde meme tıkanmalarının önüne geçebilmek için aletin değişik yerlerine farklı gözenek çaplarında filtreler yerleştirilmiştir.

Pompa

Pompanın görevi, gereği kadar püskürtme sıvısını yeteri miktarda bir basınçla ve sabit bir akış hızıyla memelerden atmaktır. Pompalar değişik ilaç konsantrasyonlarına, su kalitesine ve aşınmaya karşı dayanıklı olmalı aynı zamanda gerektiği kadar suyu da emebilmelidir.

Hava Deposu (Hava Tüpü)

Tarla pülverizatörlerinde pülverizasyon sistemindeki akışın ve basıncın sürekliliğini sağlayabilmek için pülverizatör pompaları üzerine bir hava deposu yerleştirilmiştir.

Pülverizatörlerle ilaçlamaya başlamadan önce hava deposuna mutlaka gerekli olan hava, hava doldurma supabından doldurulmalıdır.

* Hava doldurulduktan sonra bir hava kontrol saati ile kontrol edilmelidir.

* Dikkat ! Şayet memeler veya pülverizatör tabancasından püskürtülen ilaçlı sıvı kesik kesik geliyorsa hava deposundaki hava miktarı bir hava kontrol saati ile kontrol edilmeli. Depodaki hava miktarı çizelgede belirtilen değerlerin altına inmişse, hava basılmalıdır.

Basınç Ayarlama Düzeni

Memeler sabit bir basınç ve tekdüze bir dağılımı garantilemelidir.

Manometreden ilgili çalışma basıncı okunur. Son zamanlarda yeniliklerden bir tanesi de basınç ayarlama tesisatının yekpare armatür şeklinde yapılmasıdır. Bunun dışında kumanda armatürü (sıvı akışını açan ve kapatan), dağıtım armatürü (geniş dağıtım borularından püskürtmeye), eşit basınç dağıtım armatürü de (dağıtma genişliğindeki sabit memelere çalışma basıncını gönderen) sunulan yenilikler arasındadır.

Manometreler

Resim

75 :Çeşitli manometreler

Pülverizasyon esnasında sistemdeki basıncı kontrol edebilmek için, çalışma basınçlarını gösteren, (yukarıda şekilleri görülen) çeşitli manometreler kullanılır.

Tarla, bağ, bahçe ilaçlamalarında farklı manometreler kullanılır. Örneğin; tarla ilaçlamalarında düşük basınçlı (5 Bar), bahçe ilaçlamalarında (20 - 40 Bar)’lık manometreler kullanılmaktadır.

Püskürtme Çubuğu (Bum)

Püskürtme çubuğunun yere olan mesafesi ilaçlanan bitki boyuna göre ayarlanabilir özellikte yapılmıştır. Aynı zamanda gerek taşıma kolaylığı ve gerekse küçük parsel ilaçlamalarında tarla kenarlarının da ilaçlanabilmesi için 3-4 m’de bir katlanabilir yapılırlar. Geniş püskürtme çubuklu makinelerle doğru (bir önceki izden sapmadan) bir ilaçlama yapabilmek için çubuk uçlarına köpük veya kireçle iz bırakan işaretleme düzenekleri yerleştirilmiştir.

Resim 76 :Püskürtme çubuğu

Yeknesak bir püskürtme yalnız püskürtme çubuğunun yere paralel konumda durmasıyla mümkün olur. Yüksek hız ve engebeli arazilerde bu paralelliği bozdurmayacak farklı tiplerde dengeleme tertibatları yapılmıştır.

Resim 77 :Farklı tiplerde dengeleme tertibatları

Memeler

Yüksek basınç altında çalıştıkları için aşınmaya karşı dayanıklı malzemeden (krom - nikel çeliği) yapılan memeler en iyi ve tercih edilmesi gerekenlerdir.

Bugün pülverizatörlerde aşağıda belirtilen meme tipleri kullanılmaktadır :

Kullanma, Ayar ve Bakımlar

Pülverizatörün İşe Hazırlanması

* Ön seçme kolu ‘’pozisyon kontrole’’ alınır,

* Alt bağlantı kolu gerdirme tertibatının çalışıp çalışmadığı kontrol edilir,

* Mafsallı şaftın koruyucu muhafazası takılır,

* Mafsallı şaft takılmadan önce ‘’örtme payı’’ ölçülerek kontrol edilmelidir.

* Pülverizatör traktöre bağlanarak yan gergiler sıkılmalıdır,

* Pülverizatörün ön-arka, sağ-sol paralellik ayarları kontrol edilir ve düzeltilir,

* Depo çabuk doldurma (Enjektör) sistemi ile doldurulur,

* Tarla ilaçlamalarında yelpaze (Tee-Jet) memede gerekli olan 2-5 barlık basınç “basınç regülatörü’’ ile ayarlanır,

* Kuyruk mili çalıştırılarak gözle ve ölçüm aletleri yardımı ile memelerin; “Püskürtme Açıları ve Debileri’’ kontrol edilir,

Aşağıda yerli bir tarla pülverizatöründe; traktör hızına, ilaçlama basıncına ve meme verimine bağlı olarak ürün veya tarlaya atılacak ilaçlı sıvı miktarı (meme plaket çapı 1,5) görülmektedir.

Tarla pülverizatörleri ile yeknesak bir dağılım yapabilmek için şunlar gerçekleşmelidir;

* Tüm memelerden eşit bir sıvı akışı olmalı,

* Çalışma basıncı sabit kalmalı,

* Püskürtme şeklinde yeteri kadar katlama olmalı,

* Püskürtme çubuğu yükseklik ayarı doğru yapılmalı,

* İlerleme hızı sabit olmalı,

* Tam ve düz bir traktör kullanma.

İyi Bir Pülverizatörde Aranan Özellikler

1. Birim sahaya atılacak ilaç miktarı bütün iş sonuna kadar aynı olmalı,

2. Atılacak ilaç iyi filtre edilmeli,

3. Her memeden çıkan sıvı aynı olmalı,

4. Sıvı ilaç depo içinde homojen bir şekilde karıştırılmalı depo içinde mutlaka hidrolik karıştırıcı olmalı,

5. Memeler arası mesafe ve meme püskürtme konisi arada boşluk bırakmayacak şekilde düzenlenmelidir,

Resim 78 :Memeler arası mesafe

6. Memeler kolayca değiştirilebilecek bir yapıya sahip olmalı,

Resim 79 : esim 78 : Çabuk değiştirilebilirmeme

7. Kuyruk mili hareketi kesildiğinde memeler damlatmamalı,

8. Pülverizatörle ilaçlama esnasında püskürtme boruları her türlü arazi yapısına uyacak şekilde olmalı,

9. Depoyu çabuk doldurma düzeneği olmalıdır,

10. Farklı kullanma şartlarına elverişli olmalıdır,

(Örneğin: kısmi tarla ilaçlaması, yaprak altı veya bantvari ilaçlamalar gibi),

11. Birim alana atılacak miktar basit ve doğru bir şekilde ayarlanabilmelidir,

12. Depo kapasitesi depo üzerinde görülecek bir yerde olmalıdır.

Emniyet Kuralları

Bitki koruma makineleri ile çalışırken iş güvenliğine özel bir önem göstermek gerekir. Bu amaçla gelişmiş ülkelerin pek çoğunda tarım ilaçlarının depolanması, taşınması, tarlada uygulanması, ilaç artıklarının yok edilmesi ile ilgili uyulması zorunlu pek çok yönetmelik ve yasa hükümleri vardır. Konunun kapsamının geniş olması nedeniyle burada yalnızca genel emniyet tedbirleri ile ilgili bilgilerin ana noktaları aşağıda özetlenmiştir:

* İlaç etiketini mutlaka okuyun.

* Uygulamaya başlamadan önce alette herhangi bir arıza olup olmadığını (kaçak ilaç vb.) kontrol edin.

* Aleti veya çevreyi kirletecek, zarar verecek (bulaşıklardan) kaçının.

* Vücudunuzda açık deri bırakmayacak şekilde koruyucu bir elbise giyin, lastik eldiven, bot ve eğer gerekliyse yüzünüzü koruyan bir siperlik veya maske kullanın.

* Sadece gerektiği kadar ilaçlı sıvı hazırlayın, birden fazla ilaç kutusu veya tenekesini aynı zamanda açmayın.

* İlacın taşınarak kaybından sakının. Rüzgara karşı ilaçlama yapmayın.

* İlaçlama esnasında bir şey yemeyin, içmeyin (sigara vb. dahil).

* İlacın ve aletin yanını hiçbir zaman terk etmeyin,

* İlaçlamadan sonra sabun ve su ile iyice yıkanın ve elbiselerinizi değiştirin.

* Boş ilaç kutularını yok etmek için pek çok yol vardır. Bunu yaparken yapılmış kanuni düzenlemelere mutlaka uyun.

* İlaçlama sonrası alet-ekipmanı temizleyin.

* İlacı kendi kabından başka kaplarla taşımayın (şişe, yiyecek kabı vb.).

* İlaçları yiyecekler veya hayvan yemleri ile beraber depolamayın ve çocuklardan uzak tutun.

* İlaçlı sahaya herhangi bir nedenle yeniden girmek gerekirse en az 24 saat bekleyin. Daha uzun zaman beklenmesi gerekiyorsa tarla başlarında mutlaka bir uyarı yazısı bulundurun.

* Hasat ile son ilaçlama arasında geçmesi gereken belirli zaman aralığına titizlikle uyun.

* Pülverizatör ile direkt olarak kullanılan bir su kaynağından otomatik doldurma yapmayın. Bunun için bir ara doldurma tankı kullanın. Aksi taktirde makinenin otomatik doldurma tertibatı (geri kaçış dolayısıyla) su kaynağına ilaç kaçışına neden olabilir.

* İlaç miktarını ölçmek için kaptan kaba aktarmak yerine kapalı sistemlerle aktarın ve iş bitiminde bunları hemen durulayın.

* İlacı depoya boşaltmak için omuz hizanıza kaldırmaya kalkışmayın. Doldurma yüksekliğinin uygun olmasına ve bastığınız yere dikkat edin.

* Henüz ülkemizde olmamasına rağmen yeni pek çok pülverizatörlerde diz seviyesinden doldurmayı sağlayan düzenler mevcuttur. Bu tip pülverizatörler emniyet açısından tercih edilmelidir.

* İlacı yavaş yavaş doldurun.

* Eğer iki adet birlikte karıştırılarak uygulanabilen ilaç varsa her birini ayrı ayrı suya ilave edin ve tavsiye edilen sıraya aynen uyun.

Bitkiler topraktan aldığı besinlerle gelişir, büyür, hasat olgunluğuna erişir. Ancak toprak sahip olduğu besin maddelerinin belirgin bir kısmını da kaybeder. Bitkinin topraktan aldığı besin maddelerinin tekrar toprağa verilmesi gübreleme ile sağlanmaktadır.

Gübre dağıtma makineleri

A-Organik gübre dağıtma makineleri	B-Suni (Mineral) gübre dağıtma makineleri
1. Çiftlik gübresi dağıtma mak. 2. Yeşil gübre dağıtma mak. 3. Şerbet dağıtma makineleri	Santrifüjlü suni gübre dağıtma makineleri

Bu dersimizde, gübrelemede kullandığımız, yurdumuzda imal edilen, santrifüjlü suni gübre dağıtma makinelerini tanıtacağız, bunların ayar ve bakımlarını öğreteceğiz.

Resim 44 : Santrifüj gübre dağıtma makinası

Parçaları

1- Depo: Huni şeklinde olup, atılacak gübreyi taşır:

2- Karıştırıcı: Deponun alt kısmında topaklaşma veya köprü oluşturarak, akmayan gübreye akıcılık sağlar.

3- Fırlatıcı (Dağıtıcı) Kanatlar: Dağıtıcı disk üzerine yerleştirilmiş kanatlar olup, gübreyi uzağa veya yakına fırlatma görevi yapar. Fırlatma uzaklığı kanatların disk üzerindeki konumlarının değiştirilmesi ile ayarlanır.

4- Gübre Dağıtıcı Diskler: Dişli kutusundan sağladığı dönme hareketi ile gübreyi tarlaya saçar

5- Dişli (Şanzıman) Kutusu: Traktör kuyruk milinden gelen hareketi diske iletir.

6- Sürgülü Gübre Çıkış Deliği: Atılacak gübre miktarını ayarlamaya yarar.

Makinenin traktöre bağlanması: Önce traktördeki ayarsız alt bağlantı kolunu, sonra ayarlı kolu ve en son olarak üst bağlantı kolunu (orta kol) bağlayın. Aleti sökerken tam aksi sıra ile önce orta kol bağlantısını çıkarın.

Makinenin tarlaya götürülmesi: Traktörü bir dakika kadar çalıştırın. Aleti ana hidrolik kolu ile kaldırın. Yoldaki sarsıntılardan hidrolik sistemin zarar görmemesi için emniyet kilidini takın. Gergi zincirlerini gererek, yolda oynama ve salıntı yapmasına engel olun. Aleti tarlaya boş olarak götürün, gübreyi tarlada koyun.

Tarlada gübrelemeye başlamadan önce; traktör hidrolik kumanda kolunu pozisyon kontrol konumuna getirerek yükseklik ayarı yapın.

Pozisyon kontrol konumunda, hidrolik kolu hafifçe oynattığınızda; alet yukarı kalkar, bir seviyede durur, kola tekrar hareket verirseniz, biraz daha kalkar tekrar durur, yani,çeki kontrolde olduğu gibi en üst noktaya kadar çıkmaz.

Disklerin yerden yükseklik ayarı: Disklerin yerdenyüksekliği arttıkça, fırlatma genişliği artar, yani gübre daha geniş bir alana fırlatılır.

Fırlatma genişliği az Fırlatma genişliği fazla

Resim 45 : Disklerin yerden yükseklik ayarı

O halde disklerin yerden yüksekliği ne kadar olmalıdır? Atılan gübrenin özelliğine göre 55-85 santimetre kadar olmalıdır. Ancak en doğrusu aletin bakım kullanma kılavuzu veya alet üzerine yapıştırılmış bir etiket varsa, bunların talimatlarına uyulmasıdır. Eğer böyle bir talimat yoksa, size şu tavsiyede bulabiliriz.

Resim 46 : Toz gübrede kullanılan rüzgar perdesi

Toz gübre kullanılıyorsa, gübrenin uçuşup başka yerlere gitmesini önlemek için, disk yüksekliğini yerden 55 santimetre de tutunuz, dağılmayı önlemek için rüzgar perdesi kullanınız gerekirse disk meyilini aşağıya doğru ayarlayınız.

Resim 47 : Kristal, granüle gübrede ayar

Kristal ve granüle gübrelerde ise, disk yüksekliğini, yerden 75 santimetre yukarıda olacak şekilde hidrolik kumanda kolu ile ayarlamak gerekecektir.

Dekara Atılacak Gübre Miktarı'nıayarlayabilmek için, 540 devir/dakika kuyruk mili dönüşünde, hangi traktör ilerleme hızında, gübre çıkış deliğinin hangi açıklıkta olacağının bilinmesi lazımdır.

Bunun için; bugün her gübre atma makinesi üzerine yapıştırılarak verilen ayar tablolarından faydalanılır.

Sonraki sayfada örnek olarak verilen ayar tablosunda: Dağıtılacak gübre çeşidine göre traktör kuyruk milinin 540 devir/dakikasında, traktör ilerleme hızı ve gübre çıkış deliği açıklık değerleri verilmiştir.

Kullanılan Gübre	Traktör hızı km/saat	Gübre çıkış deliği açıklık ayar konumlarında atılan gübre miktarları kg/da
		3	5	7	9	11	13	16	19
	4	1	10,6	37,9	74,4	100,2	126	145,5	138
Süperfosfat	6	0,66	7,2	25,3	49,6	66,8	84	96,9	91,8
Granüle	8	0,5	5,3	18,9	37,2	50,1	63	72,75	69
10	0,4	4,3	15,1	29,8	40	50,4	58,5	55,2
	12	0,33	3,6	12,7	24,8	33,4	42	48,5	45,9
	4	5,68	17,2	55,3	88,8	116	156,3	181,7	183
Amonyum	6	3,78	11,4	36,8	59,2	77,2	104,1	120,8	121,8
Sülfat	8	2,83	8,6	27,6	44,4	58	78,1	90,8	91,5
Kristal	10	2,27	6,9	22,1	35,5	46,4	62,6	72,7	73,1
	12	1,89	5,7	18,4	29,6	38,6	52,1	60,5	60,9
NOT: Kuyruk mili n = 540 d/dak. Disk yüksekliği = 70 cm. İş genişliği İ = 14,5 m.

Tablo’nun kullanılması:

Bunu bir örnek gübreleme ile açıklayalım. Dönüme 15 kg süperfosfat (granüle) gübresi atılmak isteniyorsa, makinenin ayar değerleri aşağıda açıklanan şekilde bulunur.

* Tablonun orta bölümünden 15 kg/dekar değeri veya buna en yakın değer 15,1 değeri bulunur.

* 15,1 değerinin bulunduğu sütunun yukarısına çıkılarak en üst sırada gübre çıkış deliği açıklık ayar değeri “7” rakamı bulunur.

* 15,1 değerinin bulunduğu hizada sola doğru gidilerek en sol da bulunan sütundan da traktör ilerleme hızı 10 km/saat değeri bulunur.

Resim 48 : Fiat 55-46,65-46 tip traktörlerin traktörmetresi

Traktör el gazı oynatılarak yukarıda bir örneği verilen; Türk Fiat 55-46, 65-46 tip traktörün traktörmetresinde motor devri 1970 devir/dakika ya getirilir. Traktör kuyruk mili bu esnada 540 devir/dakika yapmaktadır.

Resim 49 : Kullanılacak vites kademesinin bulunması

* Daha önce bulunan 10 km/saatlik ilerleme hızını traktör kuyruk mili 540 devir/dakikada (motor 1970 devir/dakikada) dönerken traktörün kaçıncı vites kademesinde yapabileceği; ya traktörmetreden ya da bu örnekte olduğu gibi traktörmetre üzerinde okunamıyorsa aşağıda açıklanan hesaplama yöntemiyle bulunur.

* Bulduğunuz vites kademesinde çalışmaya başlayın.

Makine içine bir miktar gübre konularak kontrol edilir. Fazla atılmış ise gidiş hızı artırılır veya sürgü kapatılır, az atılmış ise hız azaltılır veya sürgü açılır.

Katlama Payı

*Gübre fırlatma uzaklığı

* Disklerin devir sayısına

* Kanatçıkların konumuna

* Disklerin yerden yüksekliğine

* Disklerin meyiline

* Gübrenin çeşidine

* Tarla yüzeyine

* Rüzgar olup-olmamasına

göre değişmektedir.

Ayrıca gübre fırlatırken alete yakın olan kısımlara çok, uzak olan kısımlara az gübre fırlatılır. Halbuki istenilen husus, fırlatma uzaklığı içinde her yere eşit miktarda gübre fırlatılmasıdır. İşte bunu sağlamak için katlama denilen işlem yapılır. Katlama gidişte atılan gübrenin uç kısımlarına, dönüşte biraz, uç kısımlarına tekrar gübre düşecek şekilde yakından gelmekle sağlanmaktadır?

Resim 50 : Katlama

Gübreleme esnasında arkayı kontrol ederek atılan gübre miktarında azalma olup-olmadığı kontrol edilmelidir. Azalma varsa anlamı, depo içindeki gübrenin sıkışma, topaklaşma ve benzeri sebeplerden akışını azalttığı veya kaybettiğidir. Bunu engellemek için depo içindeki gübre karıştırılmalı ve karıştırıcının görevini yerine getirmesine yardımcı olunmalıdır.

Resim 51 : Gübrelemede rüzgar siperliği kullanımı

Eğimli arazide çalışma ve yan rüzgarlar dağılım düzgünlüğünü bozar. Rüzgarlı havalarda branda bezinden veya naylondan bir rüzgar siperi kullanılabilirse de bununla makinenin iş genişliği 3-5 m’ye düşer.

Kullanma ve Bakım

Kullanma:

* Asılı tiplerde özellikle santrifüj dağıtıcılarda çalışma sırasında yükseklik değiştirilmemeli, traktörün ön seçme kolu pozisyon kontrolde olmalıdır.

* Engebeli yerlerde fazla hızlı çalışılmamalıdır.

* Katlamalar iyi yapılmalı, gerekirse işaret kullanılmalıdır.

* Ayar düzenleri sık sık kontrol edilmelidir.

* Santrifüj dağıtıcılarla rüzgarlı havalarda perde yoksa çalışılmamalıdır.

Bakım:

* Toz insanlar için olduğu kadar traktör ve makine içinde zararlıdır. Çalışmadan sonra traktör ve makine iyice temizlenmelidir.

* Aşınmış ve kırılmış parçalar değiştirilmelidir.

* Parlak olan yerlere koruyucu yağ sürülmeli ve yağlanmalıdır.

* Santrifüjlü gübre atma makinesinde dişli kutusu yağı kontrol edilip gerekirse SAE 90 numaralı yağdan katılmalıdır.

* Mafsalların temizliğine ve yağlanmasına dikkat edilmelidir.

Emniyet Kuralları

* Bazı gübre çeşitleri insan sağlığı için zararlıdır. Bunun için koruyucu maske takılması ve rüzgar yönüne dikkat edilmelidir.

* Kullanma kitabı çok dikkatlice okunmalı verilen bilgilere harfiyen uyulmalıdır.

* Kuyruk mili ve zincirler muhafazasız çalıştırılmamalıdır.

* Arıza veya herhangi bir sebeple durmada kuyruk mili derhal durdurulmalıdır.

* Destek tekeri ile ön aksa inen yük sınırlandırılmalıdır.

İyi Bir Mineral Gübre Dağıtıcıda Aranacak Özellikler

* Bütün gübre çeşitlerini (Toz, Kristal, Granül) dağıtabilmeli,

* Gübrenin özelliğine göre hassas olmalı,

* Üst kısmında bir tel ızgara bulunmalı (topaklanmış gübreler böylece ufalanır),

* Mafsallı şaftı emniyet kavramalı veya kesme pimli olmalı,

* Gübre dozu ayar skalası makinenin üzerine yapıştırılmış veya perçinlenmiş olmalı,

* Gübre sandığında, gübre köprü yapmamalı, bir karıştırıcısı olmalı,

* Rüzgara karşı da gübre dağıtabilecek durumda olmalı,

* Tarlanın düz ve engebeli oluşu dağıtmasına etki etmemeli,

* Gübre dozu ayarı basit ve emniyetli olmalı,

* Küçük miktardan (50 Kg/ha) büyük miktarlara kadar (1200 Kg/ha) gübreyi toprak şartları ve arazi türüne (iniş, bayır, donmuş toprak) bağlı kalmaksızın dağıtabilmeli,

* Bütün iş genişliği boyunca eşit gübre dağıtabilmeli,

* Deposu yeteri derecede büyük olmalı ve çok kısa zamanda doldurulabilmeli,

* Gübrenin yıpratıcı etkisine karşı sağlam olmalı,

* Temizlenmesi kolay olmalıdır.

Her ne kadar ülkemizde kullanılıyorsa da orak ve tırpan ile hasat, çağın gerilerinde kalmıştır.Bugün ise makine gücü ile çalışan çayır biçme makineleri kullanılmaktadır.

Maksat, yeşil yem bitkilerini istenilen büyüklükte, en az kayıpla, çabuk ve uygun şekilde hasat etmektedir. Bunu da yapabilmek için makineleri tanımak, tekniğine uygun kullanılmasını bilmek gerekir.

Bilgi bizden uygulama sizden.

ÇAYIR BİÇME MAKİNELERİNİN FAYDALARI

Çayır biçme makineleri her türlü yeşil, çayır yonca ve diğer yaş yem bitkilerinin biçilmesini yerine getirirken şunları da
sağlamalıdır:

* Temiz bir biçim yanında, biçilen ürün parçalanmamış ve kırılmamış olmalıdır.

* Yem bitkisi kirlenmemelidir.

* Tıkanma mümkün olduğu kadar az olmalıdır.

* Yüksek biçme hızı olmalıdır.

* Az bir bakıma ihtiyaç duymalıdırlar.

ÇAYIR BİÇME MAKİNELERİNİN ÇEŞİTLERİ

MAKASLAMA BİÇME

a) Parmaklı

a-1)Normal

a-2)Üstten

a-3)Alttan

b) Çift Bıçaklı

SERBEST BİÇME

a)Döner Bıçaklı

a-1)Tamburlu

a-2)Diskli

b)Çarpmalı

1. Parmaklı Çayır Biçme Makineleri

Bu tiplerde bıçak yaprağı bir sağa bir sola hareket eder. Bu hareket esnasında hareket aralığı 76,2 mm’dir. Bıçağın
keseceği materyalin gövdesi parmağa yatırılır ve kesme olayı farklı uzunluklarda gerçekleşir.

Parçaları

Resim 66 : Parmaklı çayır biçme makinasının parçaları

1. Parmak 6. Yöneltme Plakası

2. Parmak Plakası (Karşı Bıçak) 7. Şim

3. Ana Lama 8. Baskı Plakası

4. Bıçak 9. Ana Bağlantı cıvatası

5. Temizleme Plakası

2. Çift Bıçaklı Çayır Biçme Makineleri

Resim 67 : Çift bıçaklı çayır biçme makinesının çalışması

Çift bıçaklı düzende tek bıçaklıdaki sabit bıçak yerine hareketli ikinci bir bıçak yer almıştır. Ölü noktaları
az ve tıkanma yüzdesi düşüktür. Çift bıçaklı biçme üniteleri kuyruk milinin 1500-1700 devir/dakikalık dönü hızında
çalıştırılırlar. Strokları kısadır (38 mm).

Alt ve üst bıçakların birbiri üzerinde kaymasını sağlamak için bıçak yapraklarının uçları 40° lik açı altında bilenmelidir.

Parçaları

Resim 68 : Çift bıçaklı çayır biçme makinesının parçaları

1. Alt bıçak

2. Üst bıçak

3. Pim

4. Bıçak tutucusu (titreşimli)

5. Bıçak tutucusu (titreşimli ve yaylı)

Ayarları

· Bıçak daima doğru olmalıdır.

· Tek tek bıçakların hepsi aynı hizada olmalıdır.

· Yalnız keskin ve iyi bilenmiş bir bıçak kusursuz çalışır.

3. Döner Bıçaklı Çayır Biçme Makineleri

Resim 69 : Döner bıçaklı çayır biçme makinesının çalışması

Döner bıçaklı çayır biçme sisteminde karşı bıçak sistemi mevcut olmayıp biçme, biçme sisteminin serbest kesmesi
ile gerçekleşir. Bitkinin bükülmeye karşı gösterdiği direnç de kesmeye yardımcı olur. Bu sistemde kütle (yapraksız
kısım = gövde) ne kadar az ise ve bükülme ne kadar çok ise (taze ot) kesme kuvveti o kadar büyüktür. Bu yüzden
bıçak hızı 60-80 m/s dir ve bu hızla birlikte kaza ihtimali de yükselir.

Parçaları

Resim 70 : Tamburlu çayır biçme makinesının parçaları

1. Tambur 4. Koruyucu örtü

2. Biçme diski 5. Üstten hareket düzeni

3. Kayıcı disk 6. Yaylı salınımlı emniyet düzeneği

b. Diskli çayır biçme makinelerinde

Resim 71 : Diskli çayır biçme makinesının parçaları

1. Bıçak diski 3. Koruyucu

2. Alttan hareket düzeni

Tarlada biçilmiş ve kurutulmuş otun, yoncanın veya kışın hayvan yemi olarak kullanılabilecek diğer bitkilerin, hububat sapının yada samanının, depolanacak yere kadar taşınması ve depolanması oldukça zordur. Bunu kolaylaştırmak için yukarıda bahsedilen ürünler sıkıştırılıp paketlenerek taşınır. Böylece düzgün şekilli ot paketleri kolayca taşınarak, fazla yer kaplamadan kolayca depo edilebilirler. Aynı zamanda taşıma esnasında ve depolamada olabilecek kayıplar en aza indirilmiş olur. Kısaca otun, hububat sapı ve samanının paketlenip bağlanması işlemine balyalama adını veriyoruz. Bu işi yapan makinelere de balya makinesi adını veriyoruz.

Günümüzde çiftçilerin kullandığı iki çeşit balya makinesi vardır.

1. Köşeli balya makineleri

2. Silindirik balya makineleri

Resim 71 : Köşeli ve silindirik balya makinesi

1. KÖŞELİ BALYA MAKİNELERİ

Yurdumuzda çiftçilerimizin en çok kullandığı makineler köşeli balya makineleridir. Bu makineler traktörün arkasına bağlanarak çalıştırılırlar ve otu büyük bir kibrit kutusu şekline benzeyen paketler haline getirirler.

Makinenin Çalışması ve Kısımları

Makine bu paketleri şu şekilde yapar.

1. Daha önceden ot biçilip namlu yapılmıştır.

2. Namludaki otu makine, toplayıcı organıyla tarladan toplar

3. Toplayıcı tarafından toplanan otlar, sıkıştırma kanalına sevk edilir.

4. Piston tarafından ot sıkıştırma odasında sıkıştırılır.

5. Balya istenilen büyüklükte, otomatik bağlama düzeni vasıtasıyla iki yerinden bağlanır.

Şimdi bu işleri yapan organların ayar ve bakımlarını görelim.

Resim 71a : Köşeli balya makinesi ve kısımları

1. Toplayıcı kısım:

Namlu halindeki otu toplayan kısım çeşitli tiplerde olabilir. Yurdumuzda kullanılan balya makinelerinde genellikle parmaklı tip toplayıcı vardır. Tarla yüzeyi ile parmaklar arasında bir iki parmak mesafe kalacak şekilde yükseklikleri ayarlanmalıdır. Bu ayar bir kolun çekilmesi ve bırakılmasıyla yapılır. Çalışırken parmaklar toprağa değmemelidir.

2. Toplanan otu piston önüne sevk eden organ:

3. Bıçakların bilenmesi:

Bıçaklar körlendiğinde bilenmelidir. Bilenirken bıçak ağzındaki açı bozulmamalıdır. Ayrıca iki bıçak arasında 1 mm'den fazla boşluk olmamalıdır. Aksi halde otu kesip birbirinden ayıramazlar.

4. Piston ayarı:

Belli bir çalışma sonunda takozlar aşınır üst ve yan boşluklar oluşur. O zaman piston düzgün çalışamaz. Bu durumda ya takozlar alttan beslenir yada yenisiyle değiştirilir.

5. Dişli ve kayış gerginlik ayarları:

Ana hareket kayışı, toplayıcı hareket kayışı ve zincirli hareket ileten yerlerin gerginlik ayarları zaman zaman kontrol edilip gergi dişli ve kasnaklarından normal sıkılıkta olacak şekilde yapılmalıdır.

6. Makinenin traktöre bağlanması:

Balya makinesi traktöre çeki demiri vasıtasıyla bağlanmalıdır. Destek ayağı ayarlanıp çeki oku çeki demirinin ortasına yakın bağlanıp, makine yol durumunda çalışma durumuna getirilir.

7. Şaftın bağlanması:

Şaftın uzunluğu iyi ayarlanmalıdır. Balya makinesi şaft ve traktör aynı doğrultuda olmalıdır. Şaft takıldıktan sonra muhafaza şasiye bağlanarak dönmesi engellenir. Tarlada çalışırken dönüşlerde hareket kesilmelidir. Şafttaki geçme payı en az 30 cm olmalıdır.

8. İp bobinlerinin yerleştirilmesi:

Kaliteli kopma yapmayacak ve düğümlemede arıza yapmayacak makine imalatçısının tavsiye ettiği ip kullanılmalıdır.

9. Bağlama düzeninin temizliği:

Makine ile işe başlamadan önce bağlama düzeni benzinle yıkanır. İp tutucu ve karga burnu pasa karşı yağlanır. İş dönüşü de bu bakımın dikkatlice yapılması gerekir.

2. SİLİNDİRİK BALYA MAKİNELERİ

Silindirik balya makineleri; köşeli balya makinelerinde yapılan balyalara nazaran daha fazla otu paketleyebilen ve daha ekonomik makinelerdir.

Resim 72 : Silindirik balya makinesi

Balyaların Taşınması
Balyalar yapıldıktan sonra makine tarafından tarlaya bırakılır. Daha sonra traktör ön yada arka yükleyicileri ile bir römorka yüklenir. Römork üzerindeki kişi istif yapar.

Resim 73 : Silindirik balyaların taşınması

Silindirik balyaları taşımada, ya da yüklenmesinde traktörün önünde ve arkasında özel çatallı kaldırıcılar kullanılır. Silindirik balyalar ya tarlada bırakılır ya da depoya getirilip istif edilir.

Traktörlerden tam anlamıyla yararlanabilmenin ilk şartı onu bütün özellikleriyle tanımaktır. Bu işlem traktöre ait bakım kullanma kitaplarını öğrenmek ve kitapta verilen talimatı yerine getirmekle mümkün olabilmektedir.

Traktörü meydana getiren ana yapı elemanlarını belirleyerek, traktörü tanımaya çalışalım.

Traktörün Ana Yapı Elemanları

· Motor

· Kavrama (Debriyaj)

· Aktarma Organları

· İlerleme ve Dümenleme Organları

· Elektrik Donanımı

· Fren Donanımı

MOTOR

Güç kaynağıdır. Tekerleklere, kuyruk miline iletilen güç motorda üretilir. Günümüz traktörlerinde genellikle dört zamanlı dizel motorları kullanılmaktadır. Motor silindiri içine sadece hava emilir. Bu hava sıkıştırılır. Sıkıştırılan hava üzerine, zerreler halinde yüksek basınçla motorin püskürtülerek yanma sağlanır. Bu yanma sonucu pistonlar aşağı itilerek, motorun harekete geçmesi sağlanır.

Resim 15 : Motor

KAVRAMA

Görevi; motorun çalışması sonucu oluşan hareketi vites kutusu ve diferansiyel üzerinden tekerleklere aktarmak ve bu hareketi ayırmaktır.

Traktörlerde bugün en çok kullanılan kavrama tipi diskli kavramadır. Sürtünmeli veya balatalı kavrama da denir.

Sürücünün oturma konumuna göre sol ayağı ile kumanda ettiği pedal, kavrama pedalıdır. Bu pedala basılınca, motordaki hareket vites kutusuna ve hareket alan diferansiyel, tekerlekler gibi yerlere iletilmediğinden motor çalışmasına rağmen traktör ilerleyemez. Kısacası kavrama, traktörün durmasında veya ilerlemesinde sigorta görevi yapar.
Kavrama pedalını kullanırken önemli sayılan şu hususlara dikkat edilmelidir.

Resim 16 : Motor, kavrama, diferansiyel, kuyruk mili

Kavrama pedalına sadece kalkma, durma ve vites değiştirme esnasında basılmalıdır. Bunun dışındaki hallerde ayak pedal üzerinde tutulmamalıdır.
Basılı haldeki kavrama pedalından ayak yavaş yavaş çekilmelidir. Ani çekmeler sarsıntılı kalkışa, hatta traktörün şaha kalkmasına sebep olur.
İniş çıkışlarda; önce traktörü uygun vitese takınız o şekilde ilerleyiniz. İniş ve çıkış esnasında vites değiştirmeyiniz.

VİTES KUTUSU

Traktör hızını ayarlayarak, en fazla verimi elde etmek amacıyla düzenlenmiş dişliler grubudur. Traktörün verimi hangi arazi koşulunda hangi vitesin kullanılacağını bilmekle artırılır.

Unutulmaması gereken traktör veriminin gaz pedalına basmakla artırılamayacağıdır. Toprak işleme ve benzeri ağır işlerde düşük vitesleri, taşıma ve benzeri işlerde yüksek hız vitesi kullanılmalıdır. Yaygın olarak mekanik vites kutuları kullanılmakta olup, bunlarda basit tip ve senkromeçli tipte olurlar.
DİFERANSİYEL

Resim 17 : Diferansiyel

Motordan ve vites kutusundan gelen hareketin yönünü 90 derece değiştirerek tekerleklere iletir. Ayrıca dönüşlerde, dönüş yönüne göre dışta kalan tekerlek daha fazla hareket edecektir. Yani dönüşlerde içte kalan tekerlek az, dışta kalan tekerlek daha fazla dönecektir. Bunu sağlamak ta diferansiyelin görevidir.

Zor çalışma şartlarında, her iki arka tekerlekten biri patinaj yapıyorsa, her iki tekerleğin birbirine kilitlenerek bu zor durumun aşılması kolaylaştırılır. Bunu sağlamak üzere traktörlerde diferansiyel kilidi bulunur. Burada dikkat edilmesi gereken nokta; bu kilit takılı halde iken traktör sağa-sola döndürülmeye çalışılmamalıdır. Zorlanırsa dişliler zarar görür. Diferansiyel kilidi sadece patinaj nedeniyle traktör ilerleyemez durumda iken bu durumun aşılması için kullanılmalı ve sonra hemen çözülmelidir. Bazı traktörlerde patinaj koşulları ortadan kalktığında bu çözülme otomatik olarak kendiliğinden olur.

TEKERLEKLER

Standart tip tarla traktörlerinde ilerleme hareketi sadece arka tekerleklerden verilir. Ön tekerlekler yalnızca dümenleme görevi görürler. Ancak bazı traktörlerde ön tekerlekler de ilerleme hareketi verebilir. Bu halde bu dört tekerleğin birlikte hareketi ile traktör çeki gücü daha da artırılmış ve zor çalışma şartlarında patinaj ve benzeri durumlar azaltılmış olur. Ancak bu tür traktörlerin satın alma bedelleri daha yüksektir.

Lastik havaları her gün kontrol edilmelidir. Havası fazla lastikler orta, havası az lastikler kenarlardan daha çabuk aşınırlar, daha çabuk yıpranırlar. Lastikler ısınmış halde şişirilmemelidir.

ELEKTRİK DONANIMI

Motoru çalıştıran, aküyü besleyen, göstergeleri harekete geçiren, aydınlatma ve sinyalleri çalıştıran parçalara topluca elektrik donanımı adını vermekteyiz.

Elektrik donanımında oluşacak bir kısa devre yangın tehlikesidir. Aydınlatma ve sinyallerde oluşacak arızalar kaza sebebidir. Göstergelerin hatalı çalışması arıza sebebidir ve bunların tamamı cebimizden çok sayıda paranın çıkması demektir. Kontrollerinizi bakım ve kullanma kılavuzlarındaki talimatlara göre zamanında yapınız veya yaptırınız.

FREN DONANIMI

Frenler hayatımızı güvence altına alan donanımlardır. Durma veya yavaşlama isteğimize hizmet eder. Traktörlerde otomobillerden farklı olarak sağ ve sol tekerleklere ayrı ayrı kumanda edecek şekilde düzenlenmiştir. Sağ ayak ile kumanda edilir. Her ikisine birden aynı anda basmak gerekir.Aksi halde tekerleklerden sadece birine fren etkisi verileceğinden traktör savrulur. Buna engel olmak için sağ ve sol tekerlek frenlerini birbirine bağlayan kelepçe kullanılır . Yola çıkmadan önce bu kelepçe mutlaka bağlanmalıdır. Ayrıca traktör arkasında tarım arabası kullanılıyorsa mutlaka bununda fren düzeni olması gerekir. Aksi halde traktör fren yaptığında tarım arabasının bütün yükü traktöre bineceğinden devrilme veya benzeri istenmeyen kazalar ortaya çıkacaktır.

Resim 18 : Fren Donanımı

Traktörlerde hidrolik düzen vasıtasıyla alet ve makinelerin, traktöre bağlanması, taşınması, tarla şartlarında çalıştırılması ve ayarları kolaylaştırılmıştır. Örnek vermek gerekirse; hidrolik sistem vasıtasıyla alet ve makinelerin, katlanması, açılması, döndürülmesi, römorkların sağa-sola ve geriye kaldırılıp boşaltılması sağlanmıştır.

Traktörlerde ana hidrolik sistem arkada yer almakta olup, bazı traktörlerde ön tarafta ayrı bir hidrolik sistem vardır.

HİDROLİK SİSTEM PARÇALARI

1. YAĞ DEPOSU VE POMPA:

Hidrolik sistemde hareketi sağlayan ana madde hidrolik yağıdır. Hidrolik sistem için kullanılan yağ, vites kutusu veya diferansiyelde bulunan yağlama yağından sağlanır. Yağı buradan alıp ilgili yerlere basınçlı olarak ileten bir pompa mevcuttur.

2. HİDROLİK KUMANDA MERKEZİ VE KOLLARI:

Pompa vasıtasıyla, belli bir basınçla hareket verilen yağ, hareket kumanda merkezine gelir. Basınçlı yağ, burada yapılacak işe göre ayarlanan kollar vasıtasıyla hidrolik silindire gönderilir.

Hidrolik kumanda merkezine etki eden 4 adet kol vardır:

· İndirme-kaldırma kolu,

· Ön seçme kolu,

· Yavaşlatma kolu,

· Taşıma (kilidi) kolu

· İndirme-Kaldırma Kolu: Bu kol vasıtasıyla traktörün arkasında veya önünde, hidrolik kollara bağlanmış olan alet ve makinenin indirilip kaldırılması sağlanır.

Ön seçme kolu “ÇEKİ KONTROL’’ durumunda iken, indirme-kaldırma kolu en aşağıya alındığında alet ve makineler “YÜZÜCÜ POZİSYON’’ durumuna gelir. Yüzücü pozisyon durumunda alet ve makineler kendi ağırlıkları ile toprağa batarlar ve çalışırlar. Tırmık, çayır biçme makinesi, mibzer gibi aletlerle bu durumda çalışılır.

·Ön Seçme Kolu: Hidrolik kumanda merkezine etki eden ikinci koldur. Ön seçme kolunun iki pozisyonu vardır.

a) “Çeki kontrol’’ durumu,

b) “Pozisyon kontrol’’ durumu,

a) Çeki kontrol durumu: Genellikle ön seçme kolunun yukarıda olduğu pozisyondur. Her traktörün bakım ve el kitabında

Fiat Massey Ferguson

Resim 21 : Çeki kontrol konumunda ön seçme kolunun durumu

bu konular belirtilir. Ancak bakım ve el kitabı yoksa ve traktör üzerindeki yazılar silinmişse aşağıdaki işlemi yaparak kolun hangi konumda olduğu bulunur.

- Önce traktör çalıştırılır ve vites boşa alınır.

- Hidrolik sistemin bağlantı kollarına, kolayca takılabilecek bir alet bağlanır.

- Traktöre biraz gaz verilerek devri yükseltilir.

- Hidrolik indirme-kaldırma kolu yukarıya doğru kaldırılarak belli bir seviyede tutulur. Bu durumda alet ve makine tamamen yukarıya kalkarsa ön seçme kolu “ÇEKİ KONTROL’’ durumundadır. Eğer alet ve makine tam kalkmaz, belli bir seviyeye kadar kalkarsa “POZİSYON KONTROL’’ durumundadır. Yapılacak işe göre ön seçme kolunun durumu değiştirilir. Pulluk, diskaro, kültüvatör ve dipkazanla çalışırken ön seçme kolu “ÇEKİ KONTROL’’ durumunda olmalıdır.

b) Pozisyon kontrol durumu; hidrolik bağlantı kollarına bağlı olan alet ve makineyi belli bir yükseklikte tutarak, toprak üstünde çalışmasını sağlar. İlaçlama makineleri, balya makinesi, santrifüj gübre dağıtma makinesi gibi makinelerle çalışırken ön seçme kolu pozisyon kontrol durumunda olmalıdır.

Pozisyon kontrol durumunda pullukla sürüm yapıldığı takdirde pulluk toprağa batmaz.

Resim 22 : Pozisyon kontrol konumunda ön seçme kolunun durumu

Reaksiyon (karışım) kontrol durumu; Bu durum modern traktörlerde mevcuttur. Tarlanın engebeli durumlarında ve toprak altının yer yer sert veya yumuşak olduğu durumda, eşit derinlikte ve düzgün bir sürüm yapılamaz. Asılı tip toprak işleme alet ve makinelerinden (pulluk gibi) gelen darbeler (impuls) üst veya alt bağlantı koluna, oradan hidrolik düzene iletilir ve pulluk otomatik olarak yukarı kalkar, engel geçince tekrar eski derinliğine ulaşır. Alet ve makine çeki ve pozisyon kontrol durumlarının, her ikisinin etkisiyle çalışır. Bu nedenle bu iki durumun karışımıdır.

·Yavaşlatma Kolu: İndirme-kaldırma kolu ile kaldırılmış olan alet ve makineyi indirirken kol yavaş duruma alınır. Böylece alet ve makinenin yere sert inerek hasar görmesi önlenmiş olur.

·Taşıma (Kilidi) Kolu: Traktöre bağlı olan alet ve makinelerle, işe gidiş ve dönüşlerde alet ve makine hidrolik düzenle yukarı kaldırılmış durumdadır. Alet ve makine yukarıda olduğu için hidrolik silindire devamlı bir yük bindirir ve basınç yapar. Bu nedenle de hidrolik silindirine zarar verir. Hidrolik silindir üzerindeki bu basıncı kaldırmak için “Taşıma Kilidi’’ mevcuttur. İşe gidiş ve dönüşlerde bu kilit kullanılarak kilit kolu kilitlenir. Tarla çalışmalarında ise kilit muhakkak açılmalıdır. Bu kilit mekanik veya hidrolik olabilir.

HİDROLİK KALDIRMA MİLİ VE KOLU

Hidrolik kumanda merkezine etki edilmek suretiyle hidrolik silindirine basınçlı yağ gelir ve hidrolik pistonuna hareket verir. Piston kolu kaldırma kolunu iter, kaldırma kolu ise kaldırma milini döndürür. Kaldırma mili uzun kolu yukarı kaldırır. Uzun kol ise alet veya makinenin bağlandığı sağ-sol askı kollarını yukarıya kaldırır. Kaldırma mili, hidrolik piston ve silindiri kapalı kısım içindedir, dışarıdan görülmezler. Hidrolik askı kolları ise traktörün dışından görülür.

HİDROLİK ASKI KOLLARI

Tarım alet ve makineleri traktöre üç noktadan askılı olarak bağlanırlar ve bu şekilde taşınırlar.

Resim 23 : Üç nokta askı sistemi

Üç nokta askı sisteminin parçaları şu şekildedir.

1) Üst bağlantı kolu

2) Sol askı kolu

3) Gergi zincirleri

4) Alt bağlantı kolları

5) Sağ askı kolu

A ve B askı kolları bağlantı delikleri.

Üst Bağlantı Kolu: Uzatılıp kısaltılmak suretiyle, bağlanan alet veya makinenin ön-arka paralellik ayarının yapılmasını sağlar. Üst bağlantı kolunun gerek alet ve makineyi, gerekse traktöre bağlanan tarafındaki deliklerin içinde bulunan yuvarlak muylularla bu muylulara takılan miller arasında boşluk olmamalıdır.
Askı Kolları: Kaldırma kolları ile alt bağlantı kollarını birleştiren parçalardır. Bazı eski model traktörlerde sadece sağ askı kolu ayarlıdır. Yeni model traktörlerde ise her iki askı kolu da üzerinde bulunan ayar kolları ile uzatılıp kısaltılabilir. Bu kollarla traktöre bağlanan alet ve makinenin sağ-sol paralellik ayarı yapılır.

Resim 24 : Sağ sol paralellik ayarı

Alt Bağlantı Kolları: Üç nokta askı sisteminde makinenin bağlantı millerinin takıldığı iki koldur.

Gergi Zincirleri: Alet ve makine taşınırken, sallanmasını ve arka lastiklere sürtünüp zarar vermesini önler. Tarlada çalışma şartlarında gergi zincirleri gevşetilir. Ancak tekerleklere dört parmak kalıncaya kadar gevşetme yapılır.

Traktör tarım işlerinin zamanında ve çabuk bitirilmesi için en önemli araç olma özelliğini sürdürmektedir.

Ancak pahalı bir araçtır.

İyi bir bakımla traktör ömrünü uzatabileceğiniz gibi, gereksiz bazı masraflardan da kurtulabilirsiniz.

Araştırmalar iyi bir bakımın traktör satın alma bedelinin %20’si kadar tasarruf sağlayacağını göstermektedir. O halde temel kurallar:

·Traktör bakım-kullanma kılavuzunu dikkatlice okuyun-öğrenin-gereklerini yerine getirin.

·Yaptığınız bakımları bakım ve servis defterine işleyin.

·Belirli bir çalışma zamanı sonunda değişmesi gerekli parçaları, zamanında ve uygun yedek parça ile değiştirin.

·Traktörünüzü gücüne uygun aletlerle çalıştırın.

Traktörünüzün bakımını alışkanlık haline getirin.

Resim 25 : Traktör bakımının gereklerini yerine getirilmelidir.

Traktörlerde Hangi Bakımlar Yapılmalıdır;

Temel kural,bakım-kullanma kılavuzunda belirtilmiş bakımlar yapılmalıdır. Her marka ve model için kılavuzlarda verilmiş talimatlara uyulmalıdır. Ancak zaman içinde kılavuzunuz kaybolmuş ise size vereceğimiz hemen hemen her traktör için geçerli olabilecek genel bakım işlemlerini yapabilirsiniz.

Biz sizlere traktörleriniz için 6 genel bakım şekli sunuyoruz.

Bunlar :

1. Günlük Bakım (8-10 saat)

2. Haftalık Bakım (50-60 saat)

3. Aylık Bakım (150-200 saat)

4. 3 Aylık Bakım (300-400 saat)

5. 6 Aylık Bakım (600-800 saat)

6. Yıllık Bakım (1000-1200 saat)

Dikkat edilecek olursa burada Haftalık Bakım (50-60 saat) gibi ikili bir ifade kullandık. Bunun anlamı şudur. Verilen 2 zamandan hangisi önce gelmiş ise ona uyulması gerekir. Yani bir hafta içinde 60 saatten fazla çalışma yapılmışsa, haftanın dolması beklenilmeden, haftalık bakım yapılmalıdır. Eğer bir hafta geçmiş olmasına rağmen, sadece 30 saat çalışılmışsa, 50-60 saatin dolması beklenmeden haftalık bakım yapılmalıdır.

Şimdi bu bakımları ve bu bakımlarda yapılacak işleri sırası ile görelim.

1.GÜNLÜK BAKIM (8-10 çalışma saatinde bir yapılır)
Her gün işe çıkmadan önce yapılacak bakımdır. Bu bakımda yapılacak işleri akılda kolayca kalması için HAYRET kelimesiyle ifade etmekteyiz. Bu kelimedeki harflerin anlamı şudur.

Resim 26 : Günlük Bakım

(H) Harfi, hava anlamında olup, lastik havalarının sürekli düşük olması lastik kenarlarının çabuk aşınmasına, fazla olması ise lastiklerin orta kısımlarının aşınmasına sebep olur. Ayrıca fazla hava patinajı artırır. Unutmayın ki patinaj ilerlemenizi aksatan,boşa geçmiş bir zamandır. Boşa gitmiş paradır.

Resim 27 : Lastik Havaları

(A) Harfi, akaryakıtı ifade eder. Yakıt deposunu boş bırakmayın. Akşam iş dönüşü doldurun. Eğer depo akşam boş bırakılırsa gece sıcaklığın düşmesi ile depo içindeki hava, su haline geçer ve yakıta karışır. Sulu yakıt motorun çalışmasını güçleştirdiği gibi, zamanla depoyu paslandırır, enjektörlere kadar uzanan bazı arızalara sebep olur. Diğer bir tavsiyemiz yakıt filtresinin alt kısmında biriken su ve tortuyu musluğunu açarak boşaltırsanız, artıkların motora ulaşmasını önemli ölçüde engellersiniz.

(Y) Harfi, yağı ifade eder. Her gün motoru çalıştırmadan önce, düz bir yerde yağ çubuğunu çekerek yağ seviyesinin kontrolünü yapın. Motor sıcak ise yağın durulması için yağ çubuğunu çekmeden önce 15 dakika bekleyiniz. Yağ seviyesi çubuktaki en çok-en az çizgileri arasında olmalıdır. Çubuğu temizlerken üstübü ile silmeyin. Üstübü parçacıkları çubuk üzerinde kalır ve motor içine girer. Bu nedenle üstübü yerine temiz bir bez kullanılmalıdır.

(R) Harfi, radyatörü ifade eder. Her gün motoru çalıştırmadan önce, radyatör kapağını açarak su seviyesinin kontrolünü yapın, eksikse kireçsiz temiz su ile tamamlayın. Konulacak su miktarı üst kısımda petekleri örtecek kadar olmalıdır. Çalışma esnasında gösterge motor suyu sıcaklığının arttığını tehlikeli noktaya gelindiğini gösteriyorsa, motoru rölantiye alın, gerekiyorsa stop edin. Ancak hemen radyatör kapağını açmayın. Çünkü kaynar haldeki su fışkırır ve vücudunuzu haşlar, yaralara sebep olur, motor soğuyuncaya kadar biraz bekleyin, kapağı daha sonra açın.

(E) Harfi, elektriği ifade eder. Her gün işe çıkmadan önce aküyü kontrol edin. Akü gözlerinden suyu eksik olanları saf su ile tamamlayın, konulacak saf su miktarları, akü içindeki parçaların 1 santimetre kadar üstünü örtmelidir. Ayrıca akü kapakları üzerindeki delikler tıkanmış ise iğne ve benzeri metal ile açılmalıdır. Yola çıkmadan önce farlarınızı kontrol etmeyi unutmayın.

(T) Harfi, ile diğer tedbirler anlaşılmalıdır. Yani tekerlek somunları gevşekse sıkılmalı, fren pedalları kontrol edilmelidir. Yakıt filtresinin altındaki tapayı gevşeterek mazot gelinceye kadar suyu tamamen akıtınız.

2. HAFTALIK BAKIM (50-60 Saatlik Bakım)

·Günlük bakım aynen yapılır.

·Traktör yıkanır. Yıkama esnasında marş motoru ile şarj dinamosunun ıslanmaması için naylon ile örtülür.

·Gresörlüklere gres basılır.

·Hava filtresi temizlenir. Temizlerken havanın içten dışa doğru tutulmasına dikkat edilir. Aksi halde hava dıştan verilirse pislikler filtrenin içine itilmiş olur ve filtre tıkanır. Filtreniz yağ banyolu ise yağını değiştiriniz.

·Akü suyu kontrol edilir. Asit seviyesi daima plakanın 1 cm kadar üzerinde olmalıdır. Yalnızca saf su ilave ediniz.

·Vantilatör kayış gerginliğini kontrol ediniz. Kayış 1-1,5 santimetre kadar esnemelidir. Farklı ise, ayar silotundan gerginlik ayarını yapınız. Baş parmakla üzerine basarak gerginlik kontrolü yapınız. Debriyaj ve fren pedalındaki boşluğu kontrol ediniz. Bakım kullanma kitabında tavsiye edilen boşluk miktarına ayar cıvataları ile oynayarak getiriniz.

Resim 28 : Vantilatör kayış kontrolü

3. AYLIK BAKIM (150-200 Saatlik Bakım)

·Önce günlük ve haftalık bakımda yapılacak işlemleri tamamlayınız.

·Motor yağını değiştiriniz.

Resim 29 : Motor yağı değişimi

Yağ değişiminde, yağın kolay boşalması için sıcak su olması gerekir. Bunun için en uygun zaman iş dönüşüdür. Traktör düz bir yere çekilir, karterdeki yağ tapası açılır. Kirli yağ bir kaba boşaltılır. Yağın kolay akması için motor üstündeki yağ koyma kapağı açılmalıdır. Yağ tamamen aktıktan sonra karterdeki yağ boşaltma tapası yerine takılır ve traktör kullanma kitabındaki özellik ve miktardaki yağ konulur. İşlem tamamlandıktan sonra, motor bir-iki dakika çalıştırılır yağ basınç gösterge lambası sönene kadar motoru çalıştırıp stop edilir. Böylece yağın bütün kanallara girmesi sağlanır. 10 dakika beklenir. Yağ kontrol çubuğu ile seviyesi ölçülür, eksikse tamamlanır.

· Hidrolik yağ seviyesini kontrol edin eksik ise tamamlayın.

· Vites ve diferansiyel kutusu yağ seviyesini kontrol edin, eksik ise tamamlayın.

· Ön tekerlek bilye boşluklarını, iki elinizle tekerlekleri sağa-sola oynayarak kontrol edin, boşluk varsa sıkın.

· Mazot filtresi tortu tapasını açınız, tortuyu temizleyiniz.

4. ÜÇ AYLIK BAKIM (300-400 Saatlik Bakım)

· Günlük, haftalık, aylık bakımdaki işlemleri yapınız.
Supap ayarlarını yapınız veya yetkili servisine yaptırınız.

Resim 30 : Supap ayarı

·Yakıt filtresi elemanını değiştiriniz.

·Direksiyon kutusu yağını kontrol ediniz, eksikse tamamlayınız.

·Tekerlek kapaklarına gres koyunuz.

5. ALTI AYLIK BAKIM

·Günlük, haftalık, aylık, üç aylık bakımları yapınız.

·Enjektörleri yetkili serviste kontrol ettiriniz.

6. YILLIK BAKIM (1000-1200 Saatlik Bakım)

·Günlük, haftalık, aylık, üç aylık, altı aylık bakımları yapınız,

·Hidrolik, vites kutusu, diferansiyel yağlarını değiştiriniz.

·Hidrolik filtresini değiştiriniz.

·Yakıt deposunu sökünüz, temizleyiniz.

·Antifrizli su varsa seviyesini kontrol ediniz eksikse antifrizli su ilavesi yapınız. Kaç dereceye kadar dayanabileceğini ölçtürünüz.

·Marş motoru, şarj dinamosu, mazot pompası ve rot ayarını servisinde yaptırınız.

Kaynak:Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü
Teknİk Metİn YazarlarI Doç. Dr. H. Güçlü Yavuzcan Bekir Engürülü Mesut Gölbaşı Mustafa Akkurt Nihat Kurt M. Bülent Başarır İbrahim Er Erdinç Şaşmaz Necdet Tuncay Haluk Emiroğlu Hakan Çağatay Başaran Ahmet Demirci Ali Haner A. Baki Türkoğlu	M. Erol Özarslan Doç. Dr. Refiye Tanpınar Murat Yılmaz Özkan Çiftçi Editörler Doç. Dr. Refiye TANPINAR Bekir ENGÜRÜLÜ Kapak Yrd. Doç. Dr. Atilla ÖZER E-KİTAP hazırlığı Aynur GELBAL Başak SÖKMEN M. Serdar ERMAN

Kaynak: http://www.bahce.biz/makina/traktorbakimi.htm

Ziraat Bilgileri Sayfasına Dön

ASKILI PULLUKLARIN ÇEŞİTLERİ

A-KULAKLI PULLUKLAR

PULLUK AYARLARI

B-DÖNER KULAKLI PULLUKLAR

C-DİSKLİ PULLUKLAR

Ekim normu ne demektir?

Ekim Normuna Etkili Faktörler Nelerdir?

Ekim metotları

Sıraya Ekimin Faydaları

Sıraya Ekim Metotları

Ekim İşinde Başarılı Olabilmek İçin

1. Tohum sandığı

2. Ekici düzenler

3. Tohum boruları

4. Gömücü ayaklar

5. Hareket iletim düzenleri

6. Markör (çizek)

7. Tohum kapatma düzeni

8. Kaldırma düzeni

EKİM MAKİNESİNİN İŞE HAZIRLANMASI

Ekim Makinesiyle Ekim Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar

Ekim Makinesinin Bakım ve Muhafazası

II. DİKİM MAKİNELERİ

1. PATATES DİKİM MAKİNELERİ

2. PATATES DİKİM MAKİNELERİ ÇEŞİTLERİ

a)Basit Patates Dikim Makineleri

b)Otomatik Patates Dikim Makineleri

google_protectAndRun("render_ads.js::google_render_ad", google_handleError, google_render_ad);